झिंक आणि मॅग्नेशियमचा खजिना आहे बाजरी:ग्लुटेन फ्री, पचायला सोपी, साखर नियंत्रणात ठेवते; जाणून घ्या कोणी खावे आणि कोणी नाही

‘हिवाळ्यातील सुपरफूड’ मालिकेतील आजचे खाद्य आहे – बाजरी. गेल्या वर्षी हिवाळ्यात त्यांच्या ‘मन की बात’ या प्रसिद्ध कार्यक्रमात पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी लोकांना बाजरीबद्दल जागरुकता वाढवण्याचे आवाहन केले होते. संसदीय पक्षाच्या बैठकीत त्यांनी खासदारांना बाजरीची जागरुकता वाढवणे आणि ते अधिक खाण्याचे आवाहनही केले होते. आपले पूर्वज ऋतूनुसार भाज्यांसोबत धान्यही बदलत असत. हिवाळ्यात ते सहसा फक्त बाजरी आणि ज्वारी खायचे. त्याची प्रकृती उष्ण असून ती पोषक तत्वांनीही परिपूर्ण आहे. बाजरीचे पीक आजही प्रामुख्याने आफ्रिका आणि भारतात घेतले जाते. मात्र, आता जगभरात त्याची मागणी वाढत आहे. त्याची खास गोष्ट म्हणजे त्यात कॉम्प्लेक्स कार्ब्स असतात, त्यामुळे शरीराला हळूहळू एनर्जी मिळत राहते. बाजरी खाल्ल्याने रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रणात राहते, हाडे मजबूत होतात आणि कोलेस्ट्रॉलची पातळी कमी होते. हे खाल्ल्याने दमा आणि कॅन्सरचा धोकाही कमी होतो. म्हणूनच, आज ‘ हिवाळ्यातील सुपरफूड ‘ या मालिकेत आपण बाजरीबद्दल बोलणार आहोत. तुम्ही हे देखील शिकाल की- बाजरीची खीर करायची आजी आजी थंडीच्या दिवसात बाजरीची खीर करायची. विशेष म्हणजे त्यात तिने सर्व सुपरफूड वापरले होते. त्यात गूळ आणि तीळही होते. पूर्वी खूप कमी संसाधने आणि लोकरीचे कपडे होते. त्यावेळी आपले पूर्वज हे हिवाळ्यातील सुपरफूड खाऊनच निरोगी राहत असत. बाजरी हा हिवाळ्यातला असाच एक सुपरफूड आहे, जो आपल्या आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर आहे. डॉ. श्रीकांत पटेल सांगतात, बाजरी हे ग्लूटेन-फ्री आणि कमी कॅलरी असलेले अन्न आहे. हे वजन कमी करण्यासाठी आणि रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यासाठी उपयुक्त आहे. त्याचा प्रभाव उष्ण असतो आणि थंड वातावरणात शरीर उबदार राहते. बाजरी महत्त्वपूर्ण पोषक तत्वांनी समृद्ध आहे बाजरीत शरीरासाठी आवश्यक असलेले अनेक पोषक घटक असतात. हे असे धान्य आहे ज्यामध्ये पुरेसे प्रथिने देखील असतात. त्यात शरीरासाठी आवश्यक कार्ब आणि फायबर देखील असतात. ग्राफिक पाहा: बाजरीत भरपूर जीवनसत्त्वे आणि खनिजे असतात बाजरीत जीवनसत्त्वे B1, B2, B3 आणि B6 असतात. याशिवाय त्यात लोह, मॅग्नेशियम, फॉस्फरस आणि झिंक सारखी आवश्यक खनिजे देखील असतात. दररोज एक कप बाजरी खाल्ल्याने शरीराला किती आवश्यक खनिजे मिळतात ते ग्राफिकमध्ये पाहा: हिवाळ्यात बाजरी खूप फायदेशीर आहे याशिवाय, इतर कोणते मोठे फायदे आहेत, ग्राफिकमध्ये पाहा: बाजरीशी संबंधित काही सामान्य प्रश्न आणि त्यांची उत्तरे प्रश्न: दररोज किती बाजरी खावी? उत्तर: दररोज बाजरीच्या 1-2 भाकरी खाणे सुरक्षित मानले जाते. प्रत्येक भाकरीमध्ये सुमारे 30-50 ग्रॅम बाजरी खाल्ली जाऊ शकते. बाजरी मर्यादेतच खावी. प्रश्न: बाजरी खाल्ल्याने काही दुष्परिणाम होऊ शकतात का? उत्तर : साधारणपणे बाजरी खाण्यात काही नुकसान नाही. काही लोकांना काही धान्यांची ऍलर्जी असू शकते. त्यामुळे त्वचेवर पुरळ उठणे, अंगावर खाज येणे किंवा पोटात जळजळ होत असल्यास त्याचे सेवन करू नये आणि डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा. जास्त बाजरी खाल्ल्याने गॅस, पोट फुगणे आणि पचनाच्या समस्या उद्भवू शकतात. प्रश्न: बाजरी कोणी खाऊ नये? उत्तर: या लोकांनी बाजरी खाऊ नये: प्रश्न: ग्लूटेन असहिष्णु लोकांसाठी बाजरी सुरक्षित आहे का? उत्तर: होय, सेलिआक रोग असलेल्या रुग्णांना ग्लूटेन-युक्त धान्यांवर ऍलर्जीची प्रतिक्रिया असते. तर बाजरी हे ग्लूटेन फ्री धान्य आहे. त्यामुळे बाजरी खाल्ल्याने त्यांना कोणतीही अडचण येत नाही. प्रश्न: बाजरी खाल्ल्याने किडनी स्टोन होऊ शकतो का? उत्तरः होय, बाजरीमध्ये ऑक्सलेट भरपूर प्रमाणात असते. हे कॅल्शियमसह एकत्र केल्याने किडनी स्टोन होऊ शकतात. जर एखाद्या व्यक्तीला किडनी स्टोन असेल किंवा अशी समस्या याआधी झाली असेल तर बाजरी खाण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला अवश्य घ्या. प्रश्न: ज्यांना थायरॉईडची समस्या आहे, त्यांच्यासाठी बाजरी खाणे कितपत सुरक्षित आहे? उत्तर: बाजरीमध्ये गॉइट्रोजेन असतात, ज्यामुळे थायरॉईडच्या कार्यावर परिणाम होतो आणि त्यामुळे थायरॉईड सारख्या समस्या उद्भवू शकतात. जर एखाद्याला आधीच थायरॉईड विकार किंवा आयोडीनची कमतरता असेल तर त्याची लक्षणे गंभीर असू शकतात. प्रश्न: उन्हाळ्यात बाजरी खाऊ शकतो का? उत्तर: होय, उन्हाळ्यातही कोणीही बाजरी खाऊ शकतो. जरी त्याचा गुणधर्म उष्ण आहे. त्यामुळे उन्हाळ्यात खात असल्यास इतर धान्येही त्यात मिसळून खावीत. प्रश्न: बाजरी लवकर पचते का? उत्तर : नाही, बाजरी पचायला थोडा जास्त वेळ लागतो. त्यात असलेले कॉम्प्लेक्स कार्ब्स आणि हाय फायबर पचायला जास्त वेळ लागतो. त्याचा फायदा म्हणजे पोट बराच वेळ भरलेले जाणवते. आपल्या शरीराला हळूहळू ऊर्जा मिळत राहते. सकाळी बाजरी खाल्ल्यास शरीर दिवसभर ऊर्जावान राहते. यामुळे दिवसभरात अनावश्यक स्नॅक्स खाण्याची इच्छा होत नाही. प्रश्न: बाजरी रात्री खाऊ शकतो का? उत्तर: होय, ते नक्कीच खाल्ले जाऊ शकते. तथापि, ते मर्यादित प्रमाणात खावे कारण बाजारातील पोषक द्रव्ये रात्री नीट शोषली जात नाहीत. याशिवाय रात्रीच्या वेळी पचनक्रियेची समस्या देखील होऊ शकते.