ग्रीन कव्हर, भोपाळमध्ये 29%, जयपूरचे 22% घटले; अहमदाबादमध्ये 9% वाढले:15 वर्षांत हिरवळ घटली, प्रदूषण वाढल्याने भीषण उष्णतेचे संकट

आता उकाडा जास्तच जाणवत आहे, असे तुम्हालाही वाटते का? जर हो, तर मनात हाही प्रश्न निर्माण झाला असेल की, यामागचे कारण काय? ‘भास्कर’ने हे जाणून घेण्यासाठी ३ शहरांत (भोपाळ, जयपूर, अहमदाबाद) हीट ॲक्शन प्लॅनचे (एचएपी) परीक्षण केले. या प्लॅननुसार शहरांचे ग्रीन कव्हर वाढवणे आणि कूलिंग रूफसारखे उपाय करायचे होते. त्यातून लोकांना उष्णतेच्या तडाख्यापासून वाचवता येईल. मात्र वास्तव हे की, भोपाळ आणि जयपूरने यामध्ये उल्लेखनीय असे काहीच केले नाही. केवळ अहमदाबादने या तीन शहरांपेक्षाच नव्हे तर संपूर्ण देशात उत्तम काम केले. अहमदाबादने २०१० मध्ये उनामुळे झालेल्या मृत्यूतून धडा घेत शहराचे ग्रीन कव्हर ३.४ % हून वाढवून १२% पर्यंत नेले. उनाच्या तडाख्यात सापडणारी लोकसंख्या शोधून त्या घरांना कूलिंग रूफमध्ये बदलले. हे तंत्रज्ञान थेट सूर्यापासून येणाऱ्या किरणांना परावर्तित करते आणि छत गरम होण्यापासून वाचवते. परिणामी आज येथे ग्रीन कव्हर असणाऱ्या परिसरात तापमान ३ अंशांपर्यंत कमी आहे. तर भोपाळमध्ये ग्रीन कव्हर ३५% घटून केवळ ६% राहिले आहे. येथे सरासरी तापमान केवळ पाच वर्षांत २-३ अंश वाढले. जयपूरमध्ये १४ ग्रीन झोनपैकी ६ आता ग्रे झोनमध्ये बदलले आहेत. कारण येथे निर्माण कार्य वेगाने झाले. विशेष म्हणजे शहरांना प्रदूषणमुक्त करण्यासाठी आलेला ग्रीन एनर्जी फंड भोपाळ आणि जयपूरमध्ये पूर्णपणे वापरण्यात आला. मात्र येथे प्रदूषण घटण्याऐवजी सातत्याने वाढत आहे. अहमदाबाद भलेही निधी वापरात मागे असेल, मात्र त्याने हवामान उत्तम बनवण्यासाठी सर्वात जास्त प्रयत्न केले. ग्रीन कव्हर घटल्याने आणि प्रदूषण वाढल्याने शहरांत एप्रिल-मे महिन्यात उष्णता वेगाने वाढत आहे. परिणाम : भोपाळमध्ये ३ वर्षांत उन्हाळ्यात दरदिवशी वीज वापर १७.७% वाढला भोपाळ-जयपूरने ५ वर्षांत संपूर्ण निधी वापरला स्रोत : पीआयबीच्या आकड्यांनुसार
परिणाम हा… भोपाळमध्ये २०२० मध्ये एक्यूआय १५६ होता. जानेवारी २०२५ मध्ये १७७ झाला. अहमदाबादेत १००-१५० होता, तो ७०-११० मध्ये आला. जयपूरमध्ये १००-१५० होता, तो ६१ ते १५६ दरम्यान आला. अहमदाबादेत १० वर्षांत १ कोटी झाडे लावली गेली स्रोत : इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ फॉरेस्ट मॅनेजमेंट व आयआयएससी बंगळुरू स्रोत : सेंटर फॉर सायन्स अँड एन्व्हायर्नमेंटच्या अहवालातील आकडे.