ट्यूमर मार्कर चाचणी म्हणजे काय?:कर्करोग लवकर ओळखता येतो का? ही चाचणी कोणी आणि केव्हा करावी?

दरवर्षी जगभरात सुमारे ६ कोटी लोकांचा मृत्यू होतो. दरवर्षी सुमारे १ कोटी लोकांचा कर्करोगाने मृत्यू होतो. याचा अर्थ असा की जगातील प्रत्येक सहावा मृत्यू हा कर्करोगामुळे होतो. बहुतेक कर्करोगाचे रुग्ण तिसऱ्या-चौथ्या टप्प्यात आढळतात. त्यामुळे, त्याचे उपचार करणे कठीण होते आणि बहुतेक लोक मरतात. जर कर्करोगाचे सुरुवातीच्या टप्प्यात निदान झाले तर त्याचे उपचार बरेच सोपे होऊ शकतात आणि अनेकांचे जीव वाचू शकतात. वैद्यकीय शास्त्रात कर्करोग किंवा ट्यूमर वेळेत शोधण्यासाठी काही पद्धती आहेत. यापैकी एक म्हणजे ट्यूमर मार्कर चाचणी. ही रक्त किंवा शरीरातील द्रव चाचणी आहे, ज्याच्या मदतीने कर्करोगाच्या पेशींशी संबंधित काही प्रथिने किंवा अनुवांशिक बदल ओळखले जाऊ शकतात. या चाचणीद्वारे ४ गोष्टी शोधता येतात- म्हणून, आज ‘ फिजिकल हेल्थ ‘ मध्ये आपण ट्यूमर मार्कर चाचणीबद्दल बोलू. तसेच, आपण हे जाणून घेऊ की- दरवर्षी कर्करोगाच्या रुग्णांमध्ये वाढ होत आहे २०२२ मध्ये सुमारे २ कोटी लोकांना कर्करोगाचे निदान झाले आणि सुमारे ९७ लाख लोक त्यामुळे मृत्युमुखी पडले. राष्ट्रीय कर्करोग संस्थेच्या मते, २०५० पर्यंत जगात दरवर्षी ३.३ कोटी नवीन कर्करोगाचे रुग्ण आढळू शकतात आणि मृतांचा आकडा १.८२ कोटीपर्यंत पोहोचू शकतो. ट्यूमर मार्कर चाचणीच्या मदतीने मृत्यूची संख्या कमी करता येऊ शकते. ट्यूमर मार्कर चाचणी म्हणजे काय? ट्यूमर मार्कर चाचणी ही रक्त किंवा शरीरातील द्रवपदार्थांद्वारे सुरुवातीच्या टप्प्यात कर्करोगाचा शोध घेण्याची एक पद्धत आहे. ट्यूमर मार्कर चाचण्यांमध्ये सामान्यतः प्रथिने मोजली जातात. शरीरातील सामान्य पेशी ही प्रथिने बनवतात, परंतु कर्करोगाच्या पेशी जास्त प्रमाणात ती बनवतात. पेशींची ही असामान्य क्रिया ट्यूमर किंवा कर्करोग दर्शवते. कर्करोगाचे निदान करण्यात या चाचण्या कशा मदत करतात? ट्यूमर मार्कर चाचणी कर्करोगाची पूर्णपणे पुष्टी करू शकत नाही, परंतु शरीरात काहीतरी गडबड असल्याचे प्रारंभिक संकेत देते. जर ट्यूमर मार्करची पातळी सामान्यपेक्षा खूप जास्त असेल, तर डॉक्टर कर्करोगाचा संशय घेण्यासाठी बायोप्सी, एमआरआय किंवा सीटी स्कॅन सारख्या पुढील चाचण्यांची शिफारस करू शकतात. या चाचण्या सुरुवातीच्या टप्प्यात कर्करोग ओळखण्यास मदत करतात आणि इतर चाचण्यांसाठी मार्ग मोकळा करतात. या चाचण्या उपचारांमध्ये देखील उपयुक्त आहेत का? ट्यूमर मार्कर केवळ रोगाचे निदान करण्यातच मदत करत नाहीत तर उपचारांच्या परिणामकारकतेचे निरीक्षण करण्यास, रोगाची पुनरावृत्ती शोधण्यास आणि योग्य उपचार निश्चित करण्यास देखील मदत करतात. उपचारानंतर चाचणी केल्यावर जर ट्यूमर मार्कर कमी झाले तर याचा अर्थ उपचार प्रभावी आहे. उपचाराच्या काही काळानंतर जर ते पुन्हा वाढू लागले तर कर्करोग परत येत आहे असे समजता येते. ट्यूमर मार्कर वाढले म्हणजे कर्करोग होतो का? डॉ. दिनेश सिंह म्हणतात की हे आवश्यक नाही. कधीकधी असे देखील होते की काही संसर्ग, जळजळ किंवा कोणत्याही कर्करोग नसलेल्या स्थितीमुळे ट्यूमर मार्करची पातळी वाढली आहे. म्हणून, केवळ या चाचणीच्या आधारे कर्करोगाचे निदान केले जात नाही. जर डॉक्टरांना कर्करोगाचा संशय आला तर डॉक्टर त्याची पुष्टी करण्यासाठी दुसरी चाचणी करण्यास देखील सांगतात. या चाचण्या कोणी आणि केव्हा कराव्या? ट्यूमर मार्कर चाचण्या प्रत्येकासाठी नियमित तपासणीचा भाग नसतात. हे विशेषतः काही लोकांसाठी केले जाते, ग्राफिक पहा- ट्यूमर मार्कर चाचणीशी संबंधित सामान्य प्रश्न आणि उत्तरे प्रश्न: ट्यूमर मार्कर चाचण्या १००% विश्वासार्ह आहेत का? उत्तर: डॉ. दिनेश सिंह म्हणतात की हा एक महत्त्वाचा प्रश्न आहे. खरं तर, ट्यूमर मार्कर चाचण्या कर्करोगाची पुष्टी करत नाहीत. त्या फक्त शरीरात काहीतरी गडबड असल्याचे दर्शवतात. कधीकधी त्याच्या चाचणीचा निकाल सकारात्मक येतो, परंतु त्या व्यक्तीला कर्करोग होत नाही. कधीकधी, कर्करोग असूनही चाचणी सामान्य येते. म्हणून, डॉक्टर या चाचण्यांचा वापर सहाय्यक निदान साधने म्हणून करतात. योग्य निदानासाठी क्लिनिकल चाचण्या, बायोप्सी आणि इमेजिंग सारख्या चाचण्या नेहमीच आवश्यक असतात. प्रश्न: कर्करोगाची तपासणी करण्यासाठी ट्यूमर मार्कर चाचणी वापरली जाऊ शकते का? उत्तर: सामान्यतः, कर्करोग तपासणीसाठी ट्यूमर मार्कर चाचण्या वापरल्या जात नाहीत. या चाचण्या नियमित आरोग्य तपासणीचा भाग नाहीत. तथापि, काही उच्च-जोखीम गटांसाठी जसे की कर्करोगाचा कौटुंबिक इतिहास असलेल्या किंवा BRCA उत्परिवर्तन असलेल्यांसाठी, डॉक्टर CA-125, PSA सारख्या मार्करसाठी स्क्रीनिंगची शिफारस करू शकतात. ही चाचणी केवळ डॉक्टरांच्या सल्ल्यानेच करावी. प्रश्न: ट्यूमर मार्कर चाचण्यांचा खर्च किती आहे आणि त्या कुठे उपलब्ध आहेत? उत्तर: या चाचण्या आता भारतातील बहुतेक प्रमुख शहरांमध्ये आणि वैद्यकीय केंद्रांमध्ये उपलब्ध आहेत. एका चाचणीची किंमत साधारणपणे ८०० ते ३५०० रुपयांपर्यंत असते. किंमत चाचणीच्या प्रकारावर आणि प्रयोगशाळेवर अवलंबून असते. या चाचण्या सरकारी वैद्यकीय महाविद्यालये किंवा रुग्णालयांमध्ये कमी किमतीत किंवा अगदी मोफत उपलब्ध असू शकतात. प्रश्न: एकाच कर्करोगासाठी एकापेक्षा जास्त ट्यूमर मार्कर आहेत का? उत्तर: हो, नक्कीच. स्तनाच्या कर्करोगासाठी, CA 15-3 आणि CA 27-29 दोन्ही चाचण्या वापरल्या जातात. त्याचप्रमाणे, कोलन कर्करोगात, CEA आणि कधीकधी CA 19-9 देखील तपासले जातात. एकापेक्षा जास्त ट्यूमर मार्कर डॉक्टरांना कर्करोगाच्या टप्प्याची, त्याच्या प्रसाराची, उपचारांचा परिणाम आणि पुनरावृत्तीची चांगली कल्पना देतात.