पावसाळ्यात आर्द्रता वाढते, ज्यामुळे बॅक्टेरिया, विषाणू आणि बुरशी वेगाने पसरतात. यामुळेच पावसाळ्यात अतिसार, अन्न विषबाधा आणि टायफॉइड सारख्या अनेक हंगामी आजारांचा धोका वाढतो. या ऋतूमध्ये काही अन्नपदार्थ लवकर खराब होतात किंवा शरीरासाठी हानिकारक ठरू शकतात. विशेषतः रस्त्याच्या कडेला उपलब्ध असलेली कापलेली फळे, तळलेले अन्न किंवा बराच काळ साठवलेले अन्न संसर्गास कारणीभूत ठरू शकते. म्हणूनच, निरोगी राहण्यासाठी, या ऋतूमध्ये कोणत्या गोष्टी टाळाव्या आणि कोणत्या खाण्याच्या सवयी अवलंबाव्यात हे जाणून घेणे महत्वाचे आहे. तर चला तर ‘कामाची बातमी’ मध्ये पावसाळ्यात कोणत्या गोष्टी टाळल्या पाहिजेत याबद्दल बोलूया? तसेच, आपण हे देखील जाणून घेऊ की- तज्ज्ञ: डॉ. मुकेश कल्ला, वरिष्ठ गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट, एसआर कल्ला मेमोरियल हॉस्पिटल, जयपूर प्रश्न- पावसाळ्यात अन्न संसर्गाचा धोका का वाढतो? उत्तर- पावसाळ्यात कापलेली फळे, पालेभाज्या, दूध आणि दही यासारख्या गोष्टी लवकर खराब होतात. उघड्यावर ठेवलेल्या अन्नपदार्थांवर बॅक्टेरिया आणि बुरशी लवकर जमा होऊ शकतात. रस्त्याच्या कडेला उपलब्ध असलेले चाट, पकोडे आणि कापलेली फळे यासारख्या अन्नपदार्थांमुळे घाण आणि पावसाच्या पाण्याच्या संपर्कात आल्यानंतर संसर्ग होऊ शकतो. त्यामुळे पावसाळ्यात अन्नासंबंधी खबरदारी घेणे खूप महत्वाचे ठरते. प्रश्न- पावसाळ्यात कोणत्या भाज्या टाळाव्या? उत्तर- पावसाळ्यात काही भाज्या लवकर खराब होतात आणि त्यामध्ये बॅक्टेरिया किंवा बुरशी वाढू शकते. अशा भाज्या खाल्ल्याने पोटदुखी, गॅस, जुलाब किंवा संसर्ग यासारख्या समस्या उद्भवू शकतात. या हंगामात कोणत्या भाज्या टाळाव्या हे तुम्ही खालील ग्राफिकमध्ये पाहू शकता. प्रश्न- पावसाळ्यात भाज्यांव्यतिरिक्त इतर कोणत्या गोष्टी खाणे टाळावे? उत्तर- ज्येष्ठ गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट डॉ. मुकेश कल्ला स्पष्ट करतात की पावसाळ्यात पचनसंस्था थोडी कमकुवत होते. अशा परिस्थितीत जड, तळलेले अन्न किंवा लवकर खराब होणाऱ्या गोष्टी खाणे हानिकारक ठरू शकते. या ऋतूत दुधापासून बनवलेल्या मिठाई, कापलेली फळे, रस्त्यावरील अन्न आणि रेफ्रिजरेटरमध्ये जास्त काळ ठेवलेल्या गोष्टी टाळाव्यात कारण त्यामध्ये बॅक्टेरिया किंवा बुरशी लवकर वाढू शकतात. प्रश्न- पावसाळ्यात कोणत्या भाज्या आरोग्यासाठी फायदेशीर असतात? उत्तर- पावसाळ्यात हलक्या आणि सहज पचणाऱ्या भाज्या खाणे चांगले. अशा भाज्या पचायला तर सोप्या असतातच पण रोगप्रतिकारक शक्ती वाढविण्यासही मदत करतात. कमी तेलात शिजवलेल्या दुधी, भोपळा, परवल यासारख्या भाज्या पावसाळ्यात सुरक्षित आणि पौष्टिक मानल्या जातात. त्या ताज्या आणि पूर्णपणे धुऊन वापरणे महत्वाचे आहे. प्रश्न: पावसाळ्यात भाज्यांना जीवाणूंपासून वाचवण्यासाठी कोणती खबरदारी घेणे आवश्यक आहे? उत्तर- पावसाळ्यात, भाज्या स्वच्छ पाण्याने पूर्णपणे धुऊनच वापरा. कापल्यानंतर लगेच शिजवा आणि जास्त वेळ उघड्या ठेवू नका. खराब दिसणाऱ्या किंवा कुजलेल्या भाज्या खाऊ नका. कोरड्या आणि हवेशीर जागी भाज्या साठवा जेणेकरून बुरशी किंवा बॅक्टेरिया वाढणार नाहीत. खरेदी करताना काळजीपूर्वक तपासा भाज्या खरेदी करताना, त्या ताज्या आणि डाग किंवा कुजलेल्या नसल्याची खात्री करा. खूप मऊ किंवा ओल्या भाज्या खरेदी करणे टाळा कारण त्यात बुरशीची शक्यता जास्त असते. नीट धुवा भाज्या घरी आणा आणि वाहत्या पाण्यात चांगल्या प्रकारे धुवा. धुतलेल्या भाज्या थेट फ्रीजमध्ये ठेवू नका. प्रथम त्या सुती कापडावर पसरवा आणि थोड्या वाळवा जेणेकरून त्यात ओलावा राहणार नाही. हात आणि भांडी स्वच्छ ठेवा भाज्या कापण्यापूर्वी हात चांगले धुवा. चाकू आणि चॉपिंग बोर्ड देखील स्वच्छ ठेवा. घाणेरड्या हातांनी किंवा भांड्यांमधून बॅक्टेरिया भाज्यांमध्ये जाऊ शकतात. जास्त साठवू नका दरवेळी भरपूर भाज्या खरेदी करण्याऐवजी, एका वेळी थोड्या थोड्या भाज्या खरेदी करा आणि २-३ दिवसांत त्या वापरा. जुन्या भाज्या लवकर खराब होतात. प्रश्न: पावसाळ्यात स्वयंपाकघरातील स्वच्छतेबाबत कोणत्या गोष्टी लक्षात ठेवल्या पाहिजेत? उत्तर- पावसाळ्यात स्वयंपाकघरात बॅक्टेरिया, बुरशी आणि कीटक वेगाने वाढतात. अन्न देखील लवकर खराब होते. अशा परिस्थितीत स्वयंपाकघर स्वच्छ आणि बॅक्टेरियामुक्त ठेवणे खूप महत्वाचे आहे. यासाठी काही गोष्टी लक्षात ठेवा. जसे की-
