कर्नाटकातील लोकनृत्य यक्षगान आता रंगमंचावरून लोकांच्या घरापर्यंत पोहोचले आहे. मंगळुरू, गोकर्ण, उडुपीसारख्या किनारी शहरांमधील घरे यक्षगानासाठी नवीन मंच बनले आहेत. नवीन पिढीमध्ये पारंपरिक यक्षगान लोकप्रिय करण्यासाठी कर्नाटकातील कलाकार ‘मने मनेगे यक्षगान’ चळवळ चालवत आहेत, ज्यात कलाकार लोकांच्या घरी जाऊन यक्षगान सादर करतात. ते फक्त १५ मिनिटांत तोच उत्साह निर्माण करतात, जो सहसा ६ तास चालणाऱ्या यक्षगानात असतो. यात ढोलकीच्या थापवर कलाकार सजावटीसह घुंगरू बांधून वातावरणनिर्मिती करतात, त्याचप्रमाणे यक्षगान नवीन पिढीत देखील लोकप्रिय होत आहे. या मिनी स्टेजवर एक भागवत (गायक-कथाकार) आणि दोन कलाकार असतात. यात रामायण-महाभारत किंवा पुराणातील कोणताही भाग दाखवला जातो. येथेदेखील किमान एक भाग पूर्ण दाखवला जातो. मंगळुरूची रहिवासी लक्ष्मी शेणॉय म्हणतात – यक्षगान घरी इतके आनंददायी असू शकते असे मला आधी वाटले नव्हते. यक्षगानाचे आयोजन करणारे जगदीश कुणाल नलका म्हणतात – यक्षगानाचा रंगमंच बदलला तशी सादरीकरणाची पद्धतही बदलली. जेव्हा आपण थिएटरमध्ये यक्षगान करतो तेव्हा आपण रामायण-महाभारत, पुराण किंवा कोणत्याही देवी महात्म्याची संपूर्ण कथा सादर करतो, परंतु घरांसाठी आम्ही उपकथा तयार केल्या आहेत, ज्यामध्ये एक भाग त्याच उत्साहाने सादर केला जातो. त्यात नृत्य, संगीत आणि संवाद सर्वकाही असते. ‘मने मनेगे यक्षगान’ घरांमध्ये होणाऱ्या या यक्षगान सादरीकरणासाठी कोणतेही पैसे घेतले जात नाहीत. प्रेक्षक जे देतील ते कलाकार घेतात. अशा यक्षगानात वाढ होण्याचे कारण म्हणजे मेडले आणि घुंगरांचा आवाज घरातील नकारात्मकता दूर करून सकारात्मकता आणतो अशी मान्यता आहे. बदल… एका दिवसात १५ ते २० घरांत आयोजन केले जाते
लोकनृत्य यक्षगानाचे ज्येष्ठ संगीतकार कृष्णा सेठी म्हणतात की, थिएटर, साउंड सिस्टिम आणि टीमच्या प्रवासाचा खर्च खूप वाढला आहे. अशा परिस्थितीत घरांमध्ये यक्षगान आयोजित केल्याने या कलेला एक नवीन जीवन मिळाले आहे. कलाकारांच्या उपजीविकेचे संकट दूर झाले आहे. एका गटात किमान ६ कलाकार असतात. ते रोज सुमारे १५ ते २० घरांमध्ये यक्षगान सादर करत आहेत. कधी कधी हे कार्यक्रम रात्री ११.३० वाजेपर्यंत चालतात. ते म्हणतात की पावसाळ्यात असे कार्यक्रम कमी असायचे, परंतु घरांमध्ये मंच आल्यानंतर वातावरण बदलले आहे.
