पावसाळा आराम आणि थंडावा घेऊन येतो, परंतु त्यामुळे अनेक आजारांचा धोकाही वाढतो. हवेतील आर्द्रता वाढल्यामुळे बॅक्टेरिया आणि बुरशी वेगाने वाढतात, ज्यामुळे सर्दी, खोकला, पोटदुखी आणि त्वचेच्या संसर्गासारख्या समस्या सामान्य होतात. अशा परिस्थितीत रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत ठेवणे खूप महत्वाचे आहे. आयुर्वेदानुसार, आपल्या स्वयंपाकघरातच अशा अनेक देशी औषधी वनस्पती आणि मसाले असतात, जे पावसाळ्यात शरीराचे आजारांपासून संरक्षण करण्यास मदत करतात. तुम्ही त्यांचा चहा, काढा, पाणी किंवा रोजच्या जेवणात समावेश करून निरोगी राहू शकता. चला तर मग ‘कामाची बातमी मध्ये जाणून घेऊया की पावसाळ्यात तुमच्या शरीराला बळकटी देण्यासाठी कोणत्या औषधी वनस्पती मदत करतात? तज्ञ: शिल्पी गोयल, आहारतज्ञ, रायपूर, छत्तीसगड प्रश्न- पावसाळ्यात रोगप्रतिकारकशक्ती का कमकुवत होते? उत्तर- पावसाळ्यात आर्द्रता आणि तापमानात बदल झाल्यामुळे वातावरणात बॅक्टेरिया, विषाणू आणि बुरशीचे प्रमाण वाढते. त्यामुळे पचनशक्ती कमकुवत होते आणि शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती कमी होऊ लागते. त्यामुळेच या ऋतूत सर्दी, ताप, त्वचेच्या समस्या आणि पोटाचे संसर्ग वेगाने पसरतात. ज्यांची रोगप्रतिकारक शक्ती कमकुवत असते त्यांना लवकर त्रास होतो. प्रश्न- पावसाळ्यात कोणत्या औषधी वनस्पती तुमचे आरोग्य मजबूत करू शकतात? उत्तर- आयुर्वेदात, अनेक औषधी वनस्पतींना रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवणारे मानले जाते. या अँटीबॅक्टेरियल, अँटीव्हायरल आणि अँटी-इंफ्लेमेटरी आहेत. तुम्ही त्यांचा काढा, चहा किंवा जेवणात समावेश करू शकता. प्रश्न- अनेक औषधी वनस्पती एकत्र खाणे योग्य आहे का? उत्तर- आहारतज्ज्ञ शिल्पी गोयल म्हणतात की एकाच वेळी खूप जास्त औषधी वनस्पती घेतल्याने शरीरावर विपरीत परिणाम होऊ शकतात. दिवसभर आहारात २-३ औषधी वनस्पतींचा समावेश करणे चांगले. जसे सकाळी तुळशी-आल्याचा चहा, दुपारी हळदीचा पदार्थ आणि रात्री गुळवेलचा काढा. आलटून पालटून औषधी वनस्पती घेणे अधिक फायदेशीर आहे. प्रश्न- या औषधी वनस्पतींचा दैनंदिन दिनचर्येत समावेश कसा करावा? उत्तर- या औषधी वनस्पती तुमच्या स्वयंपाकघरात असतात आणि वापरण्यास सोप्या असतात. सकाळी एक कप तुळशी-आल्याची चहा घ्या. तुमच्या जेवणात हळद आणि पुदिना घाला. संध्याकाळी तुम्ही दालचिनीची चहा पिऊ शकता. रात्री हळदीचे दूध किंवा गुळवेलचा कढ़ा देखील फायदेशीर आहे. प्रक्रिया केलेल्या अन्नाऐवजी या नैसर्गिक औषधी वनस्पतींना तुमच्या आहाराचा भाग बनवण्याचा प्रयत्न करा. प्रश्न: रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवणाऱ्या औषधी वनस्पतींना त्यांचे परिणाम दिसण्यासाठी किती वेळ लागतो? उत्तर- या औषधी वनस्पतींचा परिणाम हळूहळू दिसून येतो. जर तुम्ही त्या दररोज संतुलित प्रमाणात घेतल्या तर २ ते ४ आठवड्यांत शरीराची प्रतिकारशक्ती चांगली वाटू लागते. तथापि, ते तुमचे वय, जीवनशैली आणि आहार यावर देखील अवलंबून असते. औषधी वनस्पती जादू नसून एक नैसर्गिक आधार आहे जी नियमितपणे घेतल्यास परिणाम दर्शवते. प्रश्न- काढा कधी आणि किती प्रमाणात घ्यावा? उत्तर- दिवसातून एकदा सकाळी किंवा संध्याकाळी कोमट करून काढा पिणे चांगले. ते खूप मसालेदार किंवा जास्त वेळा प्यायल्याने गॅस, छातीत जळजळ किंवा आम्लता होऊ शकते. ते नेहमी मर्यादित प्रमाणात घ्या. प्रश्न- मुलेही या देशी औषधी वनस्पती घेऊ शकतात का? उत्तर- हो, पण खूप कमी प्रमाणात. मुलांना कोमट तुळशी-आल्याचा चहा किंवा थोडे हळदीचे दूध देता येईल. डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्यानंतरच ते देणे चांगले राहील. प्रश्न: या औषधी वनस्पतींचे सेवन करताना कोणत्या लोकांनी काळजी घ्यावी? उत्तर- गर्भवती महिला, लहान मुले, वृद्ध आणि जे आधीच कोणतेही औषध घेत आहेत त्यांनी नियमितपणे या औषधी वनस्पती घेण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा. काही औषधी वनस्पतींचे जास्त सेवन केल्याने ऍलर्जी, गॅस किंवा पोटाच्या समस्या उद्भवू शकतात. प्रश्न- फक्त औषधी वनस्पती घेतल्याने रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते का? उत्तर- नाही, औषधी वनस्पती फक्त एक भाग आहेत. रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्यासाठी चांगली झोप, स्वच्छता, संतुलित आहार आणि दररोज थोडीशी शारीरिक हालचाल देखील आवश्यक आहे. इतर सवयी देखील योग्य असतील तरच औषधी वनस्पती काम करतील. प्रश्न- या देशी औषधी वनस्पती नियमित औषधांची जागा घेऊ शकतात का? उत्तर- नाही, या औषधी वनस्पती फक्त तुमची रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्यास मदत करतात, परंतु त्या डॉक्टरांनी दिलेल्या औषधांचा पर्याय असू शकत नाहीत. जर तुम्ही कोणत्याही आजारासाठी औषध घेत असाल, तर औषधी वनस्पती वापरण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे महत्वाचे आहे. सल्ल्याशिवाय औषधे बंद करणे किंवा बदलणे आरोग्यासाठी धोकादायक ठरू शकते. प्रश्न: या देशी औषधी वनस्पतींचे सेवन केल्याने काही दुष्परिणाम होऊ शकतात का? उत्तर- हो, जर या देशी औषधी वनस्पती जास्त प्रमाणात किंवा सल्ल्याशिवाय घेतल्या तर काही लोकांना दुष्परिणाम होऊ शकतात. विशेषतः गर्भवती महिला, वृद्ध, लहान मुले आणि आधीच कोणतेही औषध घेत असलेल्या लोकांनी डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्यानंतरच त्यांचा वापर करावा. प्रत्येक शरीराच्या गरजा आणि प्रतिक्रिया वेगवेगळ्या असतात, म्हणून प्रमाण आणि वेळेची काळजी घेणे महत्वाचे आहे.
