दलाई लामा यांनी शनिवारी त्यांच्या उत्तराधिकाऱ्याची घोषणा करताना म्हटले की, ते लोकांची सेवा करण्यासाठी आणखी ३०-४० वर्षे जगतील अशी आशा बाळगतात. तिबेटी आध्यात्मिक नेते म्हणाले, ‘अनेक भविष्यवाण्या पाहून मला असे वाटते की मला अवलोकितेश्वराचे आशीर्वाद आहेत. मला आशा आहे की मी आणखी ३०-४० वर्षे जगेन.’ दलाई लामा यांच्या ९० व्या जयंतीच्या काही दिवस आधीपासून त्यांच्या उत्तराधिकारीची घोषणा होत असल्याच्या अफवा पसरत आहेत. तथापि, मध्य तिबेटी प्रशासनाचे अध्यक्ष पेनपा त्सेरिंग यांनी या अफवांना फेटाळून लावले आहे. १४ व्या दलाई लामा यांच्या ९० व्या वाढदिवसानिमित्त हिमाचल प्रदेशातील धर्मशालाजवळील मॅक्लिओडगंज येथे निर्वासित तिबेटी सरकार आठवडाभर चालणाऱ्या कार्यक्रमाचे आयोजन करत आहे. भारत म्हणाला- आम्ही धार्मिक प्रथांशी संबंधित बाबींवर बोलत नाही
दलाई लामा यांच्या उत्तराधिकाराबद्दल ४ जुलै रोजी भारतीय परराष्ट्र मंत्रालयाने (MEA) म्हटले होते की- भारत सरकार श्रद्धा आणि धार्मिक प्रथांशी संबंधित बाबींवर कोणतीही भूमिका घेत नाही किंवा बोलत नाही. ते असेच करत राहील. दलाई लामा यांच्या विधानाशी संबंधित अहवाल आम्ही पाहिले आहेत. २ जुलै रोजी दलाई लामा यांनी हिमाचलमध्ये स्वतः सांगितले की, तिबेटी बौद्ध गुरूंना त्यांचा उत्तराधिकारी ओळखण्याचा एकमेव अधिकार आहे, तेव्हा वाद सुरू झाला. चीनचे नाव न घेता, दलाई लामा म्हणाले होते की, या प्रकरणात इतर कोणालाही हस्तक्षेप करण्याचा अधिकार नाही. भारताचे केंद्रीय मंत्री किरेन रिजिजू यांनी ३ जुलै रोजी दलाई लामा यांच्या या विधानाचे समर्थन केले होते. रिजिजू म्हणाले होते की दलाई लामा यांना त्यांचा उत्तराधिकारी निवडण्याचा अधिकार असावा. या विधानावर चीनने नाराजी व्यक्त केली होती. तिबेटशी संबंधित मुद्द्यांवर भारताने सावधगिरी बाळगावी असे चीनने शुक्रवारी म्हटले. दलाई लामा यांच्या उत्तराधिकारीला चीन सरकारची मान्यता घ्यावी लागेल असेही चीनने म्हटले. चिनी कायदे, नियम तसेच धार्मिक विधी आणि ऐतिहासिक परंपरांचे पालन करावे लागेल. हिमाचलमध्ये ३ दिवस चालणारे १५ वे तिबेटी धार्मिक परिषद आयोजित २ जुलै रोजी हिमाचल प्रदेशातील धर्मशाला येथे ३ दिवसांचे १५ वे तिबेटी धार्मिक संमेलन सुरू झाले. येथे दलाई लामा यांनी स्पष्टपणे सांगितले की दलाई लामांची संस्था भविष्यातही सुरू राहील. त्यांच्या मृत्यूनंतर त्यांच्या उत्तराधिकारीची निवड देखील तिबेटी बौद्ध परंपरेनुसार केली जाईल, असेही त्यांनी स्पष्ट केले. तिबेट आणि बौद्ध धर्मात चीनचा वाढता प्रभाव पाहता, दलाई लामा यांनी देखील स्पष्टपणे सांगितले होते की त्यांच्या उत्तराधिकारी निवडीमध्ये चीनची कोणतीही भूमिका राहणार नाही. जर चीनने तसे करण्याचा प्रयत्न केला तर ते सहन केले जाणार नाही. यावर चीननेही आपली प्रतिक्रिया दिली आहे. चीन म्हणतो की, धर्मशाला येथील दलाई लामा ग्रंथालय आणि अभिलेखागार येथे ३ दिवसांच्या धार्मिक परिषदेला सुरुवात झाली, ज्यामध्ये तिबेटी बौद्ध धर्माच्या विविध परंपरांमधील प्रमुख लामा, तिबेटी संसद, नागरी समाज संघटना आणि जगभरातील तिबेटी समुदायाचे प्रतिनिधी उपस्थित होते. गादेन फोडरंग ट्रस्टकडे जबाबदारी सोपवली
१४ वे दलाई लामा तेन्झिन ग्यात्सो यांनी एका व्हिडिओ संदेशाद्वारे सांगितले होते की, त्यांनी ‘गाडेन फोडरंग ट्रस्ट’कडे त्यांचे उत्तराधिकारी निवडण्याची जबाबदारी सोपवली आहे. दलाई लामा यांनी २०१५ मध्ये दलाई लामा यांच्या संस्थेशी संबंधित बाबींवर देखरेख करण्यासाठी या ट्रस्टची स्थापना केली होती. तेन्झिन ग्यात्सो म्हणाले होते की, पुढील दलाई लामा यांची ओळख आणि ओळख पटवण्याची संपूर्ण प्रक्रिया केवळ ट्रस्टवर अवलंबून आहे. या प्रक्रियेत इतर कोणतीही व्यक्ती, संघटना किंवा सरकार हस्तक्षेप करू शकत नाही. चीन देखील नियुक्ती करू शकत नाही.
दलाई लामा म्हणाले होते की, ट्रस्टशिवाय दुसरा कोणीही पुढील दलाई लामा यांची नियुक्ती करू शकत नाही. या घोषणेमुळे सध्याच्या दलाई लामा यांच्या निधनानंतर चीन स्वतः १५ व्या दलाई लामा यांची नियुक्ती करेल अशा चर्चांना पूर्णविराम मिळाला. त्यांच्या व्हिडिओ संदेशात दलाई लामा म्हणाले की, १९६९ मध्येच आम्ही स्पष्ट केले होते की संस्था सुरू ठेवण्याचा निर्णय संबंधित लोकांनी घ्यावा. गेल्या १४ वर्षांत, आम्हाला जगभरातून, विशेषतः तिबेटमधून, संस्था सुरू ठेवण्यासाठी विनंत्या मिळाल्या आहेत. त्यांनी सांगितले की, २४ सप्टेंबर २०११ रोजीही त्यांनी सांगितले होते की जेव्हा ते ९० वर्षांचे होतील तेव्हा ते या विषयावर निर्णय घेतील. सीटीए नेते म्हणाले- चीन या परंपरेचा फायदा घेण्याचा प्रयत्न करत आहे
या कार्यक्रमादरम्यान, सेंट्रल तिबेटीयन अॅडमिनिस्ट्रेशन (सीटीए) चे नेते पेनपा त्शेरिंग यांनी धर्मशाला येथे आयोजित पत्रकार परिषदेत चीनवर दलाई लामा यांच्या उत्तराधिकाराचा राजकीय शस्त्र म्हणून वापर केल्याचा आरोप केला. त्यांनी म्हटले होते- चीन राजकीय फायद्यासाठी या परंपरेचा वापर करण्याचा प्रयत्न करत आहे, जे पूर्णपणे निषेधार्ह आहे. ही एक आध्यात्मिक प्रक्रिया आहे आणि आम्ही त्यात कोणताही बाह्य हस्तक्षेप स्वीकारणार नाही. पेनपा त्शेरिंग म्हणाले की, सध्याच्या चीन सरकारच्या धोरणांमुळे तिबेटी ओळख, भाषा आणि धर्म पुसून टाकण्याचा प्रयत्न होत आहे. शी जिनपिंग यांचे सरकार तिबेटी लोकांच्या सांस्कृतिक आणि धार्मिक मुळांना लक्ष्य करत आहे. दलाई लामा यांनीही पुस्तकात या गोष्टी सांगितल्या आहेत.
सध्याचे दलाई लामा ६ जुलै रोजी ९० वर्षांचे होतील. त्यानंतर त्यांच्या उत्तराधिकाऱ्याचा निर्णय शक्य आहे. या वर्षी मार्चमध्ये प्रकाशित झालेल्या दलाई लामा यांच्या ‘व्हॉइस फॉर द डिसफंक्शनल’ या पुस्तकात त्यांनी असेही लिहिले आहे की त्यांचा पुनर्जन्म चीनच्या बाहेर एका मुक्त जगात होईल, जिथे तिबेटी बौद्ध धर्म मुक्त राहील. त्यांनी लिहिले की, त्यांच्या पुनर्जन्माचा उद्देश त्यांचे कार्य पुढे नेणे आहे. म्हणूनच, नवीन दलाई लामा एका मुक्त जगात जन्माला येतील जेणेकरून ते तिबेटी बौद्ध धर्माचे नेतृत्व करू शकतील आणि तिबेटी लोकांच्या आकांक्षांचे प्रतीक बनू शकतील. चीनने दलाई लामा यांचे विधान फेटाळले
पुस्तकात केलेल्या विधानावर चीनकडून प्रतिक्रिया आली. चीनच्या परराष्ट्र मंत्रालयाचे प्रवक्ते माओ निंग यांनी पुस्तकात दलाई लामा यांनी केलेले विधान फेटाळून लावले. त्यांनी असेही म्हटले की दलाई लामा यांना तिबेटी लोकांचे प्रतिनिधित्व करण्याचा अधिकार नाही. प्रवक्त्याने सांगितले की, बुद्धांचा वंश चीनमधील तिबेटमध्ये विकसित झाला. त्यानुसार, त्यांच्या उत्तराधिकारीची निवड देखील चिनी कायदा आणि परंपरांनुसार केली जाईल. त्यांनी दावा केला की सुवर्ण कलश प्रक्रिया १७९३ मध्ये किंग राजवंशाने सुरू केली होती. त्याअंतर्गत, दलाई लामाच्या उत्तराधिकारीला मान्यता देण्याचा अधिकार फक्त चीनला आहे. दलाई लामा म्हणाले – ही प्रक्रिया वापरात नाही
तथापि, तिबेटी समुदाय आणि दलाई लामा यांनी चीनचा दावा फेटाळून लावला. त्यांनी म्हटले की सुवर्ण कलश प्रक्रिया फक्त ११ व्या आणि १२ व्या दलाई लामांसाठी वापरली जात होती. ९ व्या, १३ व्या आणि १४ व्या दलाई लामांच्या निवडीमध्ये ती वापरली गेली नव्हती.
