IIT चे विद्यार्थी करतील रोड सेफ्टी ऑडिट:हे ऑडिट काय आहे, यामुळे कमी होतील रस्ते अपघात, लाखो जीव वाचू शकतील

जर आपल्याकडे कोणत्याही समस्येशी संबंधित डेटा असेल तर त्या समस्येवर उपाय शोधणे सोपे होते. ती समस्या अचूकपणे ओळखण्यात देखील मदत करते. देशात रस्ते अपघातांची प्रकरणे झपाट्याने वाढत आहेत, परंतु आपल्याकडे या समस्येच्या तळापर्यंत जाण्यासाठी अचूक डेटा आहे का? जसे- रस्ते अपघातांना ही कारणे कारणीभूत आहेत हे माहीत असेल, तर ती कारणे ओळखून ती दुरुस्त करता येतील. या प्रश्नांची उत्तरे जाणून घेण्यासाठी केंद्र सरकार रोड सेफ्टी ऑडिट आणण्याच्या तयारीत आहे. त्यामुळे आज कामाच्या बातमीत आपण याविषयी बोलणार आहोत की रस्ता सुरक्षा ऑडिट म्हणजे काय? आपण हे देखील शिकाल प्रश्न- रस्ता सुरक्षा ऑडिट म्हणजे काय? उत्तर- रोड सेफ्टी ऑडिट म्हणजे कोणत्या ठिकाणी, कोणत्या वेळी आणि कोणत्या कारणांमुळे जास्त रस्ते अपघात होत आहेत हे ओळखण्याचा प्रयत्न आहे. ऑडिटच्या माध्यमातून अपघाताचा धोका जास्त असलेल्या ठिकाणी असे ब्लॅक स्पॉट्स नष्ट केले जातील. प्रश्न- रस्ता सुरक्षा ऑडिट कसे चालेल? उत्तर- रस्ते अपघात कमी करण्यासाठी केंद्र सरकार इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (IIT) च्या विद्यार्थ्यांची मदत घेणार आहे. विद्यार्थी एक्सप्रेसवे आणि राष्ट्रीय महामार्गांचे रोड सेफ्टी ऑडिट करतील आणि सूचना देतील. त्याद्वारे रस्त्यांवरील ब्लाइंड स्पॉट्स आणि ब्लॅक स्पॉट्स ओळखून ते दूर करण्याचा प्रयत्न केला जाणार आहे. ब्लाइंड स्पॉट्स हे पॉइंट आहेत जिथे समोरून येणाऱ्या वाहनांची दृश्यमानता कमी होते. ब्लॅक स्पॉट्स हे असे पॉइंट आहेत जिथे सर्वाधिक अपघात होतात. रोड सेफ्टी ऑडिटमुळे रस्ते अपघात कमी होतील, अशी आशा केंद्रीय रस्ते व वाहतूक मंत्री नितीन गडकरी यांनी व्यक्त केली आहे. रोड सेफ्टी ऑडिटच्या 6 महत्त्वाच्या बाबी- प्रश्न- वाहतूक नियमांचे उल्लंघन केल्यामुळे दरवर्षी किती लोक रस्ते अपघाताला बळी पडतात? उत्तर: अलीकडेच, नवी दिल्ली येथे झालेल्या दुखापती प्रतिबंध आणि सुरक्षा प्रोत्साहन (सुरक्षा, 2024) या जागतिक परिषदेत केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी म्हणाले की, भारतात युद्ध, अतिरेकी आणि नक्षलवादापेक्षा रस्ते अपघातात जास्त लोकांचा जीव जातो. सरकारी आकडेवारीनुसार, 2022 मध्ये देशभरात साडेचार लाखांहून अधिक लोक रस्ते अपघातांचे बळी ठरले, ज्यामध्ये दीड लाखांहून अधिक लोकांचा मृत्यू झाला. प्रश्न- देशातील सर्वाधिक रस्ते अपघातांची कारणे कोणती? उत्तर: गेल्या काही वर्षांत देशात रस्ते अपघातांच्या संख्येत झपाट्याने वाढ झाली आहे. याचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे वाहतुकीच्या नियमांबाबत लोकांमध्ये नसलेली जागरूकता. आकडेवारीवरून असे दिसून आले आहे की 2022 मध्ये देशातील रस्ते अपघातांमध्ये 70% मृत्यू हे वेगवान वाहन चालवण्यामुळे होतात. याशिवाय दारू पिऊन वाहन चालवणे आणि वाहन चालवताना मोबाईलचा वापर करणे यामुळे हजारो लोकांना जीव गमवावा लागला आहे. प्रश्न: कोणत्या रस्त्यांवर वाहनचालकांना सर्वात जास्त काळजी घेणे आवश्यक आहे? उत्तर- देशातील बहुतांश रस्ते अपघात राष्ट्रीय महामार्गांवर होतात. वास्तविक, राष्ट्रीय महामार्गावर वाहन चालवणे हे इतर रस्त्यांवर वाहन चालवण्यापेक्षा पूर्णपणे वेगळे असते. साधारणपणे महामार्गाच्या दोन्ही बाजूला एकूण 6 लेन असतात. एखाद्याच्या लेनबाबत जागरुकता नसल्यामुळे सर्वाधिक अपघात राष्ट्रीय महामार्गावर होताना दिसतात. बहुतांश रस्ते अपघातांमध्ये असे दिसून आले आहे की, लहान वाहनचालक महामार्गावर येताच दुसऱ्या किंवा तिसऱ्या लेनमधून वाहने चालवतात, त्यामुळे त्यांना मागून येणाऱ्या वाहनाच्या वेगाचा अंदाज येत नाही. प्रश्न- देशात सर्वाधिक रस्ते अपघात कुठे होतात? उत्तर- सरकारी आकडेवारीनुसार, सुमारे 75% रस्ते अपघात तामिळनाडू, केरळ, उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश, कर्नाटक, महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश, तेलंगणा, राजस्थान आणि बिहारमध्ये होतात. ही राज्ये 2018 ते 2022 या कालावधीत रस्ते अपघातांच्या बाबतीत सर्वाधिक धोकादायक असल्याचे सिद्ध झाले आहे. मात्र, या अपघातांमध्ये सर्वाधिक मृत्यू उत्तर प्रदेशात झाले आहेत.