१ जुलै २०२५ पासून भारतीय रेल्वेच्या तत्काळ तिकीट बुकिंग सिस्टीममध्ये मोठा बदल होणार आहे. आता इंडियन रेल्वे केटरिंग अँड टुरिझम कॉर्पोरेशन (IRCTC) च्या वेबसाइट किंवा मोबाईल अॅपवरून तत्काळ तिकिटे बुक करण्यासाठी आधार लिंक्ड अकाउंट आणि OTP आधारित पडताळणी अनिवार्य असेल. तसेच, १५ जुलैपासून, प्रत्येक तत्काळ बुकिंगसाठी आधारशी लिंक केलेला ओटीपी टाकावा लागेल जेणेकरून बुकिंगच्या वेळी वापरकर्त्याची ओळख पटवता येईल. रेल्वे मंत्रालयाच्या म्हणण्यानुसार, या बदलांचे उद्दिष्ट बुकिंग प्रक्रियेत पारदर्शकता आणणे, बनावट एजंटांकडून तिकिटांचा काळाबाजार रोखणे आणि आपत्कालीन परिस्थितीत गरजू प्रवाशांना वेळेवर तिकिटे उपलब्ध करून देणे आहे. तर, आजच्या महत्त्वाच्या बातमीत आपण ऑनलाइन तत्काळ तिकिट बुकिंगच्या नवीन नियमांबद्दल बोलू. तसेच, आपण हे जाणून घेऊ की- एक्सपर्ट: नवल अग्रवाल, जनसंपर्क अधिकारी, भोपाळ रेल्वे विभाग प्रश्न- जुलै २०२५ पासून तत्काळ तिकीट बुकिंगमध्ये कोणता मोठा बदल होणार आहे? उत्तर- १ जुलैपासून, आयआरसीटीसी वेबसाइट किंवा अॅपवर तत्काळ तिकिटे बुक करण्यासाठी आयआरसीटीसी खाते आधारशी लिंक करणे अनिवार्य असेल. म्हणजेच, जर तुम्ही तुमच्या खात्याशी आधार लिंक केला नसेल आणि ओटीपीद्वारे ते पडताळले नसेल, तर तुम्ही तत्काळ तिकिटे बुक करू शकणार नाही. प्रश्न- रेल्वेने हे नवीन नियम का लागू केले आहेत? उत्तर- भारतीय रेल्वे मंत्रालयाच्या मते, बॉट्स आणि बनावट एजंट्सकडून होणारी फसवणूक थांबवण्यासाठी हे बदल केले जात आहेत. अनेकदा असे दिसून आले आहे की तत्काळ तिकिटे सुरू होताच काही सेकंदातच संपतात कारण एजंट सॉफ्टवेअर किंवा स्क्रिप्ट्स वापरून बुकिंग करतात. आता आधार आधारित ओळख आणि ओटीपी पडताळणीसह हे करणे कठीण होईल. हे पाऊल ई-गव्हर्नन्स आणि डिजिटल इंडिया सारख्या सरकारी मोहिमांना पुढे नेण्यासाठी देखील काम करेल. प्रश्न: तत्काळ तिकीट बुकिंगसाठी सामान्य प्रवाशांनी काय करावे? उत्तर- जर तुम्हाला स्वतः तत्काळ तिकिटे बुक करायची असतील, तर प्रथम आयआरसीटीसी वेबसाइट किंवा अॅपवर खाते तयार करा आणि ते आधारशी लिंक करा. आधार लिंक करताना, तुमच्या आधारशी लिंक केलेल्या मोबाइल नंबरवर ओटीपी येईल, जो एंटर करणे आवश्यक आहे. तसेच, १५ जुलै नंतर प्रत्येक वेळी ओटीपी येईल, म्हणून तो मोबाइल नंबर सक्रिय आणि जवळ ठेवा. प्रश्न- तत्काळ तिकीट बुकिंगसाठी आयआरसीटीसी खाते आधारशी कसे लिंक करावे? उत्तर- जर तुम्ही अजून ही प्रक्रिया पूर्ण केली नसेल, तर काळजी करू नका. खाली दिलेल्या सोप्या स्टेप्स फॉलो करून तुम्ही तुमचे आयआरसीटीसी खाते आधारशी लिंक करू शकता. प्रश्न: तिकीट बुक करण्यापूर्वी प्रत्येक वेळी आधार पडताळणी आवश्यक असेल का? उत्तर- १ जुलै २०२५ पूर्वी, आयआरसीटीसी खात्याची आधार कार्डने फक्त एकदाच पडताळणी करावी लागेल. परंतु १५ जुलै २०२५ पासून, तत्काळ तिकिटे बुक करण्यापूर्वी प्रत्येक वेळी ओटीपीद्वारे आधार पडताळणी करणे आवश्यक असेल. याचा उद्देश असा आहे की बुकिंग ज्या व्यक्तीकडे आयआरसीटीसी खाते आहे त्यानेच केले आहे याची खात्री करणे जेणेकरून दुसऱ्याच्या खात्याचा गैरवापर किंवा स्वयंचलित बुकिंग रोखता येईल. प्रश्न: एजंट आता तात्काळ तिकिटे बुक करू शकणार नाहीत का? उत्तर- भोपाळ रेल्वे विभागाचे जनसंपर्क अधिकारी नवल अग्रवाल म्हणतात की एजंट देखील तत्काळ तिकिटे बुक करू शकतात. परंतु त्यांना थोडी वाट पहावी लागेल. उदाहरणार्थ, जर एसी क्लाससाठी तत्काळ बुकिंग सकाळी १० वाजता सुरू झाले तर एजंट सकाळी १०:३० पर्यंत तिकिटे बुक करू शकणार नाहीत. त्याचप्रमाणे, जर स्लीपर क्लाससाठी बुकिंग सकाळी ११ वाजता सुरू झाले तर एजंट सकाळी ११:३० पर्यंत वाट पहातील. यामुळे सामान्य लोकांना प्रथम तिकिटे बुक करण्याची संधी मिळेल आणि एजंटांमुळे त्यांची तिकिटे चुकणार नाहीत. प्रश्न: ऑनलाइन तत्काळ तिकिटे बुक करण्यासाठी कोणती माहिती आवश्यक असेल? उत्तर- यासाठी, बुकिंगच्या वेळी विलंब होऊ नये म्हणून काही महत्त्वाची माहिती आणि कागदपत्रे आधीच तयार ठेवणे आवश्यक आहे. जसे की- सक्रिय आणि आधार पडताळणी केलेले आयआरसीटीसी खाते: आधार लिंकिंग आणि ओटीपी पडताळणीशिवाय, तात्काळ बुकिंग शक्य होणार नाही. प्रवाशांची माहिती: नाव, वय, लिंग आणि आधार क्रमांक (जर मास्टर लिस्टमधून तपशील पुनर्संचयित केले जात नसतील तर). प्रवासाची माहिती: ट्रेन क्रमांक, तारीख, बोर्डिंग स्टेशन, वर्ग आणि कोटा. पेमेंट मोड: जसे की IRCTC ई-वॉलेट, डेबिट/क्रेडिट कार्ड, UPI किंवा नेट बँकिंग. मोबाईल फोन: ज्या फोनवर आधार आणि पेमेंटशी संबंधित ओटीपी येईल, त्यामुळे हा मोबाईल चालू आणि जवळ असावा. जर ही सर्व माहिती आधीच तयार असेल तर बुकिंग प्रक्रिया जलद होते आणि तिकीट मिळण्याची शक्यता वाढते. प्रश्न: मास्टर लिस्ट म्हणजे काय आणि आपण आधार पडताळलेले प्रवासी त्यात कसे जोडू शकतो? उत्तर- मास्टर लिस्ट म्हणजे प्रवाशांची माहिती आगाऊ जतन करणे जेणेकरून बुकिंग करताना वेळ वाचेल. तत्काळ बुकिंग प्रक्रिया जलद करण्यासाठी, आयआरसीटीसी तुम्हाला तुमच्या मास्टर लिस्टमध्ये प्रवाशांना आगाऊ जोडण्याची आणि त्यांचे आधार-पडताळणी करण्याची सुविधा देते. खाली दिलेल्या ग्राफिकवरून संपूर्ण प्रक्रिया समजून घ्या- प्रश्न: मी तत्काळ तिकिटे जलद आणि सहजपणे कशी बुक करू शकतो? उत्तर- यासाठी आगाऊ तयारी करणे महत्त्वाचे आहे. आधार-सत्यापित प्रवाशांची माहिती तुमच्या मास्टर लिस्टमध्ये आगाऊ जतन करा. आयआरसीटीसी ई-वॉलेटमध्ये आगाऊ पैसे ठेवा जेणेकरून पेमेंट लवकर करता येईल. तिकीट बुकिंग सुरू होण्यापूर्वी काही मिनिटे लॉग इन करा आणि आवश्यक तपशील भरा आणि वारंवार शोधणे टाळा. यामुळे बुकिंगच्या गर्दीत तुमचा वेळ वाचेल आणि तिकीट मिळण्याची शक्यता वाढेल. प्रश्न: नवीन नियम फक्त तत्काळ तिकिट बुकिंगसाठी लागू होतील का? उत्तर- हो, नवीन नियम फक्त तत्काळ तिकीट बुकिंगवर लागू होतील. आधार अनिवार्य आणि ओटीपी पडताळणीच्या या अटी कोटा किंवा तत्काळ व्यतिरिक्त इतर प्रकारच्या बुकिंगवर लागू होणार नाहीत. हा बदल विशेषतः तत्काळ प्रणालीमध्ये होणाऱ्या अनियमितता थांबवण्यासाठी आणि सामान्य प्रवाशांना फायदा व्हावा यासाठी करण्यात आला आहे. प्रश्न: स्टेशन तिकीट काउंटरवरून तत्काळ तिकिटे खरेदी करतानाही नवीन नियम लागू होतील का? उत्तर- हो, १५ जुलै २०२५ पासून, जर तुम्ही रेल्वे स्टेशनवर जाऊन तत्काळ तिकीट बुक केले तर तिथेही आधार देणे आवश्यक असेल. तुमच्या आधार क्रमांकावरून ओटीपीद्वारे काउंटरवर तुमची ओळख पडताळली जाईल. म्हणजेच, तुमचा मोबाईल नंबर आधारशी लिंक केला पाहिजे जेणेकरून ओटीपी मिळू शकेल. जर तुम्ही दुसऱ्या कोणासाठी तिकीट बुक करत असाल तर त्याचा आधार क्रमांक आणि ओटीपी घेणे देखील आवश्यक असेल. प्रश्न- बुकिंग करताना काही अडचण आल्यास काय करावे? उत्तर- जर तिकीट बुक करताना ओटीपी मिळाला नाही, आधार लिंक केलेला नसेल किंवा इतर काही समस्या असेल तर तुम्ही आयआरसीटीसीच्या हेल्पलाइन १३९ वर कॉल करू शकता. तुम्ही जवळच्या रेल्वे स्टेशनच्या काउंटरची मदत देखील घेऊ शकता. जर समस्या तुमच्या आधारशी संबंधित असेल तर युनिक आयडेंटिफिकेशन अथॉरिटी ऑफ इंडिया (UIDAI) च्या टोल-फ्री हेल्पलाइन १९४७ वर संपर्क साधा.
