जांभळाबद्दल बोलल्याशिवाय पावसाळा शक्य नाही. हे गोड-आंबट जांभूळ केवळ चवीलाच चविष्ट नाही तर आरोग्यासाठीही फायदेशीर आहे. जांभूळ लहान मुलांपासून मोठ्यांपर्यंत सर्वांनाच आवडतो. आयुर्वेदात जांभळाला औषधी फळ मानले जाते. ते रक्त वाढवण्यास, पचन सुधारण्यास, त्वचा सुधारण्यास आणि वजन कमी करण्यास मदत करते. तथापि, काही गोष्टींसोबत जांभूळ खाणे टाळावे. तर आज ‘कामाची बातमी’मध्ये जांभळासोबत कोणत्या गोष्टी खाऊ नयेत याबद्दल बोलूया. तसेच, आपण हे जाणून घेऊ की- तज्ज्ञ: शिल्पी गोयल, आहारतज्ज्ञ, रायपूर, छत्तीसगड प्रश्न- जांभूळ खाणे आरोग्यासाठी किती फायदेशीर आहे? उत्तर- जांभूळ हे आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर फळ आहे. त्यात लोह, फायबर आणि अँटीऑक्सिडंट्स भरपूर प्रमाणात असतात, जे शरीराला अनेक प्रकारे फायदेशीर ठरतात. ते खाल्ल्याने पोट स्वच्छ राहते. गॅस आणि बद्धकोष्ठता यासारख्या समस्या कमी होतात. जांभूळ भूक नियंत्रित करते, त्यामुळे वजन कमी करण्यास देखील मदत करते. मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी हे औषधापेक्षा कमी नाही, कारण ते रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित ठेवते. याशिवाय, जांभूळ त्वचेसाठी देखील चांगले आहे. ते खाल्ल्याने चेहऱ्यावर नैसर्गिक चमक येते आणि त्वचा स्वच्छ दिसते. प्रश्न- जांभूळ खाल्ल्यानंतर कोणत्या गोष्टी टाळाव्यात? उत्तर: आहारतज्ज्ञ शिल्पी गोयल म्हणतात की जांभूळ खाल्ल्यानंतर लगेच काही गोष्टी खाणे आरोग्यासाठी हानिकारक असू शकते. विशेषतः दूध, दही, लोणचे, मसालेदार पदार्थ आणि लिंबू किंवा चिंच यांसारख्या आंबट पदार्थ जांभूळसोबत खाऊ नयेत. त्यांच्या मिश्रणामुळे पोटात गॅस, अपचन, आम्लता किंवा ऍलर्जीसारख्या समस्या उद्भवू शकतात. तसेच, जांभूळ खाल्ल्यानंतर लगेच पाणी पिणे देखील चांगले मानले जात नाही कारण त्यामुळे घसा खवखवणे किंवा कफ होण्याची शक्यता वाढते. जांभूळ खाल्ल्यानंतर किमान 30 मिनिटे जड किंवा आंबट काहीही न खाणे चांगले. प्रश्न: जांभूळ खाल्ल्यानंतर दूध का पिऊ नये? उत्तर- आहारतज्ज्ञ शिल्पी गोयल यांच्या मते, जांभळामध्ये आम्ल असते आणि दुधात प्रथिने असतात. जेव्हा हे दोन्ही एकत्र जातात तेव्हा पोटात प्रतिक्रिया होऊ शकते. यामुळे गॅस, पोटदुखी, पेटके किंवा उलट्या होऊ शकतात. काही लोकांना त्वचेची ऍलर्जी किंवा फोडासारख्या समस्या देखील असू शकतात. म्हणून, जांभळा खाल्ल्यानंतर किमान १-२ तासांनी दूध प्यावे. प्रश्न – जांभूळ खाल्ल्यानंतर लगेच पाणी का पिऊ नये? उत्तर- जांभळामध्ये काही नैसर्गिक एंजाइम असतात जे पचनास मदत करतात. पण जर तुम्ही ते खाल्ल्यानंतर लगेच पाणी प्यायले तर पाणी त्या एंजाइमचा प्रभाव कमी करते. यामुळे पोटात जडपणा येऊ शकतो. गॅस किंवा अपचनाची समस्या होऊ शकते. म्हणून, जांभळा खाल्ल्यानंतर किमान 30 मिनिटांनी पाणी प्यावे जेणेकरून ते योग्यरित्या पचेल आणि शरीराला त्याचा पूर्ण फायदा होईल. प्रश्न- मधुमेहींसाठी जांभूळ कसं फायदेशीर आहे? उत्तर- त्यात नैसर्गिक साखरेचे प्रमाण खूप कमी असते, त्यामुळे ते खाल्ल्याने रक्तातील साखर लवकर वाढत नाही. जांभळाचा ग्लायसेमिक इंडेक्स देखील कमी असतो, म्हणजेच ते साखर हळूहळू सोडते. त्यात कमी कॅलरीज आणि जास्त खनिजे असतात, जी शरीरासाठी फायदेशीर असतात. म्हणूनच जांभळ हे मधुमेहींसाठी, विशेषतः उन्हाळा आणि पावसाळ्यात, एक चांगले आणि सुरक्षित फळ मानले जाते. प्रश्न- किती ब्लॅकजांभूळ खाव्यात? उत्तर- जांभूळ हे एक आरोग्यदायी फळ आहे, परंतु त्याचे प्रमाण तुमचे वय, वजन आणि आरोग्यावर अवलंबून असते. जर तुम्ही पूर्णपणे निरोगी असाल तर तुम्ही दिवसातून १० ते १५ जांभूळ खाऊ शकता. मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी, १० ते १२ जांभूळ सुरक्षित मानल्या जातात. यामुळे रक्तातील साखर नियंत्रणात राहते आणि शरीरातील इन्सुलिनचा प्रभाव सुधारतो. मुलांसाठी ४ ते ५ जांभूळ पुरेसे असतात, तर वृद्धांनीही ६ ते ८ पेक्षा जास्त जांभूळ खाऊ नयेत कारण वयानुसार पचनक्रिया मंदावते. सुरुवातीला थोड्या प्रमाणात सुरुवात करा. जर काही समस्या नसेल तर तुम्ही ते हळूहळू वाढवू शकता. जर तुम्हाला कोणत्याही विशिष्ट आजाराने ग्रासले असेल किंवा तुम्ही औषधे घेत असाल तर डॉक्टरांचा सल्ला घेणे चांगले. प्रश्न- जांभूळ खाण्याची योग्य वेळ कोणती? उत्तर: आहारतज्ज्ञ शिल्पी गोयल म्हणतात की जामुन खाण्याची सर्वोत्तम वेळ सकाळची असते. विशेषतः नाश्त्यानंतर किंवा दुपारच्या जेवणापूर्वी म्हणजे मध्यरात्रीची वेळ. यावेळी आपली पचनसंस्था सर्वात जास्त सक्रिय असते, ज्यामुळे जामुनमध्ये असलेले फायबर, अँटीऑक्सिडंट्स आणि जीवनसत्त्वे यांसारखे पोषक घटक शरीराद्वारे चांगल्या प्रकारे शोषले जातात. रिकाम्या पोटी जामुन खाणे काही लोकांसाठी चांगले नसते कारण त्याची चव थोडीशी तुरट (किंचित आंबट-कडू) असते. यामुळे गॅस, जडपणा किंवा पोटात पेटके यासारख्या समस्या उद्भवू शकतात. रात्री जांभूळ खाण्याची शिफारस केलेली नाही कारण त्याचा थंड प्रभाव असतो. रात्री ते खाल्ल्याने कफ वाढू शकतो आणि काही लोकांना सर्दी किंवा घसा खवखवण्याची समस्या असू शकते. म्हणून, जर तुम्हाला जांभूळ चा पूर्ण फायदा घ्यायचा असेल, तर दिवसा हलक्या जेवणानंतर किंवा जेवणाच्या मध्ये जांभूळ खा. आरोग्यासाठी हा सर्वोत्तम मार्ग आहे. प्रश्न- जांभळाच्या बिया देखील फायदेशीर आहेत का? उत्तर- जांभळाच्या बिया आरोग्यासाठी देखील फायदेशीर आहेत, विशेषतः मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी. या बियांमध्ये नैसर्गिक घटक असतात जे रक्तातील साखर नियंत्रित करण्यास मदत करतात. बिया धुवून वाळवा आणि नंतर त्यांची पावडर बनवा. दररोज थोड्या प्रमाणात ही पावडर घेतल्याने साखरेची पातळी सुधारू शकते. केवळ मधुमेहच नाही तर जांभळाच्या बिया पचन सुधारण्यासाठी, पोटाची जळजळ आणि लघवीशी संबंधित समस्या कमी करण्यासाठी देखील फायदेशीर मानल्या जातात. परंतु बियांच्या पावडरचे प्रमाण मर्यादित ठेवा आणि ते घेण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्या. प्रश्न- मुलांना जांभूळ खायला देणे सुरक्षित आहे का? उत्तर- हो, मुलांना जांभूळ खायला देणे सुरक्षित आहे, परंतु काही गोष्टी लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे. विशेषतः जेव्हा मूल पहिल्यांदा जांभूळ खात असेल. जांभूळ फक्त 3 वर्षांपेक्षा मोठ्या मुलांना द्या आणि सुरुवातीला फक्त 3 ते 4 जांभूळ द्या, जेणेकरून शरीराची प्रतिक्रिया कशी आहे हे समजेल. जांभूळ नेहमी चांगले धुऊन आणि बिया काढून टाकल्यानंतर द्या जेणेकरून मूल चुकून बिया गिळणार नाही कारण त्यामुळे गुदमरण्याचा धोका असू शकतो. जर मुल जास्त जांभूळ खाल्ले तर पोटदुखी, गॅस, सैल हालचाल किंवा ऍलर्जी सारख्या समस्या उद्भवू शकतात. म्हणून, ते नेहमी मर्यादित प्रमाणात द्या आणि खाल्ल्यानंतर काही काळ मुलाच्या स्थितीवर लक्ष ठेवा. जर कोणतीही समस्या दिसून आली तर ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घ्या. योग्य प्रमाणात आणि सावधगिरीने, जांभूळ मुलांसाठी एक निरोगी आणि चविष्ट फळ असू शकते.
