सकाळी भिजवलेली मेथी खाण्याचे 10 फायदे:अनेक रोगांवर रामबाण उपाय, डॉक्टरांकडून जाणून घ्या किती खावे आणि कोणत्या परिस्थितीत खाऊ नये

आपल्या स्वयंपाकघरात अशा अनेक गोष्टी असतात ज्या आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर असतात. अशीच एक गोष्ट म्हणजे मेथी. त्याला इंग्रजीत मेथी म्हणतात. साधारणपणे याचा वापर अन्नात चव वाढवण्यासाठी केला जातो. तर आयुर्वेदात याचे वर्णन औषध म्हणून केले आहे. नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ हेल्थमध्ये प्रसिद्ध झालेल्या अहवालानुसार मेथीचा अर्क शरीरातील चरबी कमी करतो. मसल्स मजबूत करण्यासोबतच ते स्टॅमिना देखील निरोगी ठेवते. त्यामुळे आज कामाच्या बातमीमध्ये आपण मेथीच्या फायद्यांविषयी बोलणार आहोत. तुम्ही हे देखील शिकाल की- तज्ज्ञ : डॉ.पी.के. श्रीवास्तव, माजी वरिष्ठ सल्लागार, शासकीय आयुर्वेद महाविद्यालय आणि रुग्णालय, लखनौ प्रश्न- मेथीमध्ये कोणते पोषक घटक आढळतात? उत्तर- जर्नल ऑफ फूड सायन्समध्ये प्रकाशित झालेल्या अभ्यासानुसार, प्रत्येक 100 ग्रॅम मेथीच्या दाण्यामध्ये 60% कर्बोदके, 25% आहारातील फायबर, 23 ग्रॅम प्रथिने, 6 ग्रॅम चरबी आणि 9 ग्रॅम पाणी असते. मेथीमध्ये विशेषतः पोटॅशियम, फॉस्फरस, मॅग्नेशियम आणि कॅल्शियम भरपूर प्रमाणात असते. ताज्या मेथीच्या पानांमध्ये सुमारे 86% पाणी, 6% कार्बोहायड्रेट, 4% प्रथिने आणि सुमारे 1% फायबर आणि चरबी असते. 100 ग्रॅम मेथीचे पौष्टिक मूल्य पाहण्यासाठी खालील ग्राफिक पाहा. प्रश्न- मेथीचा आहारात समावेश केल्याने काय फायदे होतात? उत्तर- मसाले पदार्थांसाठी वापरल्या जाणाऱ्या मेथीचे दाणे आरोग्यासाठी अनेक प्रकारे फायदेशीर असतात. रोज सकाळी भिजवलेले मेथीचे दाणे खाल्ल्यास अनेक आजारांपासून दूर राहता येते. खालील पॉइंटर्सद्वारे याबद्दल तपशीलवार जाणून घ्या. मधुमेहामध्ये फायदेशीर मेथीच्या दाण्यांमध्ये कमी ग्लायसेमिक इंडेक्स (GI) असतो, जो रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित ठेवण्यास मदत करतो. ज्यांना मधुमेहाची समस्या आहे, त्यांनी आपल्या आहारात मेथीचा समावेश करावा. मेथीची पाने, पावडर आणि बिया हे तिन्ही मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी फायदेशीर आहेत. याशिवाय मेथीचे दाणे कोलेस्ट्रॉलची पातळीही नियंत्रित ठेवतात. वजन कमी करण्यास उपयुक्त मेथीच्या दाण्यामध्ये विरघळणारे फायबर असते, त्यामुळे पोट भरल्यासारखे वाटते. यामुळे भूक कमी होते आणि चयापचय क्रिया सुधारते, ज्यामुळे कॅलरी बर्न होण्यास मदत होते. ज्या लोकांना वजन कमी करायचे आहे ते त्यांच्या रोजच्या आहारात मेथीचा समावेश करू शकतात. आतडे निरोगी ठेवते मेथीचे सेवन केल्याने पचनाच्या समस्या दूर होतात. त्यात उच्च फायबर असते, जे आतडे स्वच्छ करते. याव्यतिरिक्त, मेथीमध्ये अँटिऑक्सिडेंट गुणधर्म आढळतात, ज्यामुळे गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल सिस्टम निरोगी होते. अशा परिस्थितीत बद्धकोष्ठता, आम्लपित्त यांसारख्या पोटाच्या समस्यांनी त्रस्त असलेल्या लोकांनी मेथीचे नियमित सेवन करावे. PCOS आणि PCOD पासून आराम मिळतो पॉलीसिस्टिक ओव्हरी सिंड्रोम (पीसीओएस) आणि पॉलीसिस्टिक ओव्हेरियन डिसीज (पीसीओडी) साठीही मेथी फायदेशीर आहे. यामुळे अनियमित मासिक पाळी, मासिक पाळीदरम्यान जास्त वेदना, चेहऱ्यावरील नको असलेले केस, मुरुम आणि तणाव यासारख्या समस्यांपासून आराम मिळतो. श्वसनाच्या आजारांवरही फायदेशीर आहे सुप्रसिद्ध वैद्यकीय जर्नल ‘एलर्जी, अस्थमा आणि क्लिनिकल इम्युनोलॉजी’ मध्ये प्रकाशित झालेल्या अभ्यासानुसार, मेथीचे दाणे अस्थमाच्या रुग्णांसाठी फायदेशीर आहेत. इंटरनॅशनल जर्नल ऑफ फार्मास्युटिकल सायन्सेस रिव्ह्यू अँड रिसर्चमध्ये प्रकाशित झालेल्या अभ्यासानुसार, मेथीमध्ये श्लेष्मा साफ करण्याचे गुणधर्म आहेत. याशिवाय मेथी अनेक परिस्थितींमध्ये फायदेशीर आहे. खाली दिलेल्या ग्राफिकवरून हे समजून घ्या- प्रश्न- तुम्ही तुमच्या आहारात मेथीचा समावेश कसा करू शकता? उत्तर- तुम्ही तुमच्या आहारात मेथीचा अनेक प्रकारे समावेश करू शकता. खाली दिलेल्या सूचनेसह समजून घ्या- मेथीचा चहा मेथीचा चहा बनवण्यासाठी आधी त्याच्या बिया गरम पाण्यात भिजवा. जेव्हा त्याचा अर्क पाण्यात विरघळतो तेव्हा ते फिल्टर करून प्यावे. चवीनुसार त्यात थोडे मीठही घालू शकता. अंकुरलेली मेथी मेथीचे दाणे रात्रभर भिजत ठेवा. यानंतर, ते धुवा आणि त्यांना सुती कापडाने बांधा. मेथीला दुसऱ्या दिवशी कोंब फुटेल. अंकुरलेली मेथी सकाळी रिकाम्या पोटी खाऊ शकता. याशिवाय हे सलाड आणि सँडविचमध्ये घालूनही खाता येते. मेथीचे पाणी मेथीचे दाणे रात्रभर पाण्यात भिजत ठेवा आणि सकाळी रिकाम्या पोटी हे पाणी प्या. हे आरोग्यासाठी अनेक प्रकारे फायदेशीर आहे. मेथी पावडर मेथीचे दाणे बारीक करून त्याची पावडर बनवा आणि ती आपल्या जेवणात किंवा दह्यामध्ये मिसळून खा. हे पदार्थांना एक अद्वितीय चव जोडू शकते. मेथी सूप तुमच्या आवडीच्या भाज्यांसह मेथीचे दाणे उकळवून सूप तयार करा. त्यात थोडे मीठ टाकून रोज प्या. प्रश्न- जास्त प्रमाणात मेथी खाण्यात काही नुकसान आहे का? उत्तर- डॉ.पी.के. श्रीवास्तव स्पष्ट करतात की मेथीचे जास्त सेवन केल्याने पचनाच्या समस्या उद्भवू शकतात कारण त्यात फायबरचे प्रमाण जास्त असते. खालील ग्राफिकमध्ये त्याच्या अतिसेवनाचे दुष्परिणाम जाणून घ्या- प्रश्न- कोणत्या लोकांनी मेथी खाऊ नये? उत्तर- डॉ.पी.के. श्रीवास्तव सांगतात की गरोदर महिला आणि मुलांनी डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय मेथी खाऊ नये. रक्तदाबाच्या रुग्णांनी याचे सेवन अजिबात करू नये. जर तुम्ही आधीच कोणत्याही आजाराने त्रस्त असाल किंवा औषधे घेत असाल तर मेथी खाण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला अवश्य घ्या. प्रश्न- दररोज किती मेथी खाऊ शकता? उत्तर- साधारणपणे रोज अर्धा ते एक चमचा मेथीदाणे खाणे आरोग्यासाठी फायदेशीर असते. तथापि, त्याचे प्रमाण वय, वजन आणि आरोग्यावर अवलंबून बदलू शकते. म्हणून, ते नियमितपणे खाण्यापूर्वी, डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.