इंग्लंडमध्ये टीम इंडियाने १-३ असा पराभव २-२ असा बरोबरीत बदलला. अँडरसन-तेंडुलकर ट्रॉफीचे सर्व ५ सामने शेवटच्या दिवसापर्यंत चालले आणि त्यात अनेक चढ-उतार आले. लॉर्ड्स कसोटीत आपली विकेट वाचवू न शकलेल्या मोहम्मद सिराजने ओव्हल कसोटीत गोलंदाजीने विकेट घेऊन टीम इंडियाला ऐतिहासिक विजय मिळवून दिला. त्याच वेळी, मँचेस्टरमध्ये संघाने पराभवाची परिस्थिती अनिर्णीत केली. त्याचप्रमाणे, १ जानेवारी २००१ पासून, भारताने परदेशात ५ ऐतिहासिक कसोटी मालिका खेळल्या आहेत. संघाने यामध्ये मालिका जिंकली नसली तरी त्यात खूप नाट्य होते आणि या मालिकाही खूप महत्त्वाच्या होत्या. २१ व्या शतकात परदेशी मैदानावर भारताच्या टॉप ५ टेस्ट सिरीज… १. ऑस्ट्रेलियात भारत: २२ वर्षांनंतर विजय, सचिनचे पुनरागमन डिसेंबर २००३ मध्ये, टीम इंडिया बॉर्डर गावस्कर ट्रॉफी (BGT) खेळण्यासाठी ऑस्ट्रेलियाला गेली होती. १९९६ मध्ये सुरू झालेल्या BGT मध्ये टीम इंडियाला एकही सामना जिंकता आला नाही. ऑस्ट्रेलियामध्ये संघाचा शेवटचा विजय देखील २२ वर्षांपूर्वी फेब्रुवारी १९८१ मध्ये झाला होता. तरीही मालिका अनिर्णित राहिली. ऑस्ट्रेलियातील कसोटी संघाला जिंकवून देण्याचे आव्हान युवा कर्णधार सौरव गांगुलीसमोर होते. ब्रिस्बेनमध्ये खेळलेला पहिला कसोटी सामना अनिर्णित राहिला. गांगुलीने शतक झळकावले, परंतु संघाला १६ षटकांत १९९ धावांचे लक्ष्य गाठता आले नाही आणि सामना अनिर्णित राहिला. या सामन्यात सचिन तेंडुलकरला आपले खातेही उघडता आले नाही. दुसरी कसोटी ३ दिवसांनी अ‍ॅडलेडमध्ये सुरू झाली. रिकी पॉन्टिंगच्या द्विशतकाच्या जोरावर ऑस्ट्रेलियाने ५५६ धावा केल्या. भारतानेही लढाऊ कामगिरी केली, राहुल द्रविडने द्विशतक झळकावले आणि व्हीव्हीएस लक्ष्मणने शतक झळकावून संघाला ५२३ धावांपर्यंत पोहोचवले. ८५ धावांवर ४ विकेट गमावल्यानंतर दोघांनीही ३०३ धावांची भागीदारी केली. दुसऱ्या डावात ऑस्ट्रेलियाला फक्त १९६ धावा करता आल्या, भारताला २३३ धावांचे लक्ष्य मिळाले. अजित आगरकरने फक्त ४१ धावांत ६ विकेट घेतल्या. द्रविडने पुन्हा ७२ धावा केल्या आणि नाबाद राहून संघाला ऐतिहासिक विजय मिळवून दिला. तथापि, सचिन पुन्हा एकदा अपयशी ठरला. मेलबर्नच्या मैदानावर झालेल्या तिसऱ्या कसोटीत ऑस्ट्रेलियाने जोरदार पुनरागमन केले. पॉन्टिंगने पुन्हा एकदा द्विशतक झळकावले आणि संघाला ९ विकेटने विजय मिळवून दिला आणि मालिका १-१ अशी बरोबरी साधली. वीरेंद्र सेहवागने १९५ धावा केल्या, पण सचिन पहिल्या डावात आपले खाते उघडू शकला नाही, तर दुसऱ्या डावात ४४ धावा करून तो बाद झाला. तिन्ही कसोटीत ऑस्ट्रेलियाने त्याला कव्हर्स पोझिशनमध्ये खेळवण्याचा किंवा झेलबाद करण्याचा प्रयत्न केला आणि सचिन प्रत्येक वेळी या सापळ्यात अडकला. २ जानेवारी रोजी सिडनी येथे चौथी कसोटी सुरू झाली. भारताने प्रथम फलंदाजी केली, सेहवागने अर्धशतक ठोकले, पण संघाने १२८ धावांवर २ विकेट गमावल्या. संपूर्ण मालिकेत अपयशी ठरलेल्या सचिनने या डावात ऑफ साईडकडे कोणताही शॉट न खेळण्याचा निर्णय घेतला. सचिनची रणनीती यशस्वी झाली आणि त्याने २४१ धावा केल्या. त्यावेळी हा त्याचा सर्वोत्तम कसोटी स्कोअर होता. भारताने ७०५ धावांवर डाव घोषित केला. ऑस्ट्रेलियाने दुसऱ्या डावात ४७४ धावा केल्या. भारताने दुसरा डाव २११ धावांवर घोषित केला आणि ऑस्ट्रेलियाला ४४३ धावांचे लक्ष्य दिले. सचिनने येथेही अर्धशतक झळकावले, तो दोन्ही डावात नाबाद राहिला. भारताला १० विकेट्स घेण्यासाठी सुमारे ९४ षटकं होती. संघाने ४७ षटकांत ३ विकेट्सही गमावल्या, परंतु येथे कर्णधार स्टीव्ह वॉ त्याच्या कारकिर्दीच्या शेवटच्या सामन्यात खंबीर राहिला. त्याने ९० षटकं फलंदाजी केली, ८० धावा केल्या आणि आपल्या संघाला पराभवापासून वाचवले. त्याच्या विकेटनंतर, संघाने शेवटचे ४ षटके खेळले आणि कसा तरी सामना अनिर्णित राहिला. ४ कसोटी सामन्यांची मालिका १-१ अशी बरोबरीत सुटली. भारताने २२ वर्षांनी ऑस्ट्रेलियात कसोटी जिंकली आणि पहिल्यांदाच ऑस्ट्रेलियात एकही BGT गमावला नाही. ऑस्ट्रेलियाने यापूर्वी वेगवेगळ्या संघांविरुद्ध सलग ७ मालिका जिंकल्या होत्या. इतकेच नाही तर टीम इंडियासोबत ड्रॉ खेळल्यानंतर कांगारू संघाने सलग ६ मालिकाही जिंकल्या. २१ व्या शतकात पहिल्यांदाच भारताने जगातील नंबर-१ संघाला त्यांच्याच घरात आव्हान दिले. २. भारत पाकिस्तानमध्ये: सेहवागने त्रिशतक झळकावले, सचिनच्या २०० धावा हुकल्या ऑस्ट्रेलियामध्ये मालिका बरोबरीत सोडल्यानंतर, टीम इंडियाची पुढची मालिका पाकिस्तानमध्ये होती. भारताने इतिहासात येथे कधीही एकही कसोटी सामना जिंकला नव्हता. भारताने सामने बरोबरीत सोडवून मालिका बरोबरीत आणली, पण कसोटी जिंकण्याचे भाग्य त्यांना मिळाले नाही. गांगुली दुखापतीमुळे बाहेर पडला आणि त्याच्या जागी राहुल द्रविडला कर्णधारपद देण्यात आले. २८ मार्च रोजी मुलतान येथे पहिला कसोटी सामना सुरू झाला. भारताने प्रथम फलंदाजी केली आणि सचिन-सेहवाग यांनी ३३६ धावांची विक्रमी भागीदारी केली. त्यावेळी भारताकडून तिसऱ्या विकेटसाठी ही सर्वोच्च भागीदारी होती. सेहवागने ३०९ धावा केल्या, जी त्यावेळी भारतीय खेळाडूने केलेली सर्वोत्तम धावसंख्या होती. सचिनने त्याच्यासोबत शतकही ठोकले. सेहवाग बाद झाल्यानंतर सचिन द्विशतकाकडे वाटचाल करत होता. दुसऱ्या दिवसाचे शेवटचे सत्र सुरू होते, सचिनला १९४ धावांवर सांगण्यात आले की संघ आणखी ५ षटके फलंदाजी करेल. युवराज सिंगने त्याच्यासोबत अर्धशतक ठोकले होते. पुढच्या षटकात तो ५९ धावांवर बाद झाला. पुढचा फलंदाज पार्थिव पटेल खेळपट्टीकडे येत होता तेव्हा कर्णधार द्रविडने डाव घोषित केला. सचिनला निराश होऊन १९४ धावांवर पॅव्हेलियनमध्ये परतावे लागले. भारताने ६७५ धावांवर डाव घोषित केला आणि पाकिस्तानला दोनदा बाद केले. संघाने एक डाव आणि ५२ धावांनी विजय मिळवला आणि द्रविडच्या नेतृत्वाखाली भारताने पाकिस्तानमध्ये पहिला कसोटी सामना जिंकण्याचा ऐतिहासिक पराक्रम केला. या खेळीबद्दल सचिनने त्याच्या आत्मचरित्रात लिहिले आहे की, ‘राहुलने असे का केले हे मला माहित नाही, आमच्याकडे कसोटी जिंकण्यासाठी खूप वेळ होता, पण द्विशतक झळकावण्याची संधी फार क्वचितच येते. घोषणेचा निर्णय घेतल्याने मला खूप दुःख झाले. तथापि, नंतर मी द्रविडशी बोललो आणि समेट केला, कारण मला ते माझ्या मनात ठेवायचे नव्हते. आम्ही अजूनही खूप चांगले मित्र आहोत.’ तथापि, या घटनेचा सचिनवर वाईट परिणाम झाला आणि तो मालिकेतील उर्वरित 2 कसोटींमध्ये फक्त 11 धावा करू शकला. मालिकेत पिछाडीवर पडल्यानंतर, पाकिस्तानने लाहोरमधील दुसऱ्या कसोटीत पुनरागमन केले आणि भारताला 9 विकेट्सनी हरवले. युवराजने शतक ठोकले, परंतु उमर गुलच्या गोलंदाजीने पाकिस्तानवर वर्चस्व गाजवले. घरच्या संघाकडून इम्रान फरहत आणि कर्णधार इंझमाम-उल-हक यांनीही शतके झळकावली. १३ एप्रिलपासून रावळपिंडी येथे तिसरी कसोटी खेळवण्यात आली. प्रथम फलंदाजी करताना पाकिस्तानला फक्त २२४ धावा करता आल्या. भारताकडून सेहवागला खातेही उघडता आले नाही, परंतु तिसऱ्या क्रमांकावर आलेल्या कर्णधार द्रविडने द्विशतक झळकावले. त्याच्या खेळीच्या जोरावर भारताने ६०० धावा केल्या आणि दुसऱ्या डावात पाकिस्तानला २४५ धावांत गुंडाळले. भारताने तिसरी कसोटी एक डाव आणि १३१ धावांनी जिंकली. यासह, संघाने पाकिस्तानमध्ये पहिल्यांदाच कसोटी सामना जिंकण्याचा तसेच पहिल्यांदाच कसोटी मालिका जिंकण्याचा पराक्रम केला. ३. ऑस्ट्रेलियात भारत: रहाणेने घेतली जबाबदारी, तरुण संघाने इतिहास रचला २०२०-२१ बीजीटी अनेक प्रकारे सध्याच्या भारतीय संघाची मानसिकता प्रतिबिंबित करते. या मालिकेने भारताला कसोटीत एक नवीन दिशा दिली. कोरोना साथीची पहिली लाट काही महिन्यांपूर्वी संपली होती. नोव्हेंबर २०२० मध्ये संघ ऑस्ट्रेलियाला गेला होता. ऑस्ट्रेलियामध्ये शेवटची मालिका जिंकणारा कर्णधार विराट कोहली पहिल्या कसोटीनंतर भारतात परतणार होता. तो पहिल्यांदाच वडील होणार होता. दुसरीकडे, अनुभवी स्टीव्ह स्मिथ आणि डेव्हिड वॉर्नर देखील ऑस्ट्रेलियात परतले होते. अ‍ॅडलेडमध्ये डे-नाईट टेस्ट झाली. पहिल्या डावात भारताने ५३ धावांची आघाडी घेतली होती, पण दुसऱ्या डावात संघ फक्त ३६ धावांवरच बाद झाला. ऑस्ट्रेलियाने २१ षटकांत लक्ष्य गाठले आणि मालिकेत आघाडी घेतली. कर्णधार कोहली मायदेशी परतला. त्याच्या अनुपस्थितीत अजिंक्य रहाणेने जबाबदारी स्वीकारली. कोविडची लाट संपली, पण खेळाडू कुठेही बाहेर जाऊ शकले नाहीत. पराभवामुळे तरुण संघावर दबाव आला. दुसरी कसोटी मेलबर्न येथे झाली. ऑस्ट्रेलियाला पहिल्या डावात फक्त १९५ धावा करता आल्या. रहाणेने कर्णधारपदाची खेळी करत शतक झळकावून संघाला ३२६ धावांपर्यंत पोहोचवले. जसप्रीत बुमराह आणि मोहम्मद शमी यांच्या उत्कृष्ट गोलंदाजीसमोर ऑस्ट्रेलियाला दुसऱ्या डावात फक्त २०० धावा करता आल्या. भारताने ७० धावांचे लक्ष्य फक्त १६ षटकांत पूर्ण केले. मालिका १-१ अशी बरोबरीत राहिली. तिसरी कसोटी सिडनी येथे झाली आणि ऑस्ट्रेलियाने ३३८ धावा केल्या. भारताला फक्त २४४ धावा करता आल्या. ऑस्ट्रेलियाने दुसरा डाव ३१२ धावांवर घोषित केला आणि भारताला ४०७ धावांचे कठीण लक्ष्य दिले. सामन्यादरम्यान रवींद्र जडेजा जखमी झाला, त्याला दुसऱ्या डावात गोलंदाजी करता आली नाही आणि त्याला फलंदाजी करणेही कठीण झाले. दुखापतीमुळे शमी मालिकेतून बाहेर पडला. भारताने जोरदार सुरुवात केली, रोहित शर्मा ५२ धावा करून बाद झाला आणि शुभमन गिल ३१ धावा करून बाद झाला. कर्णधार रहाणेला फक्त ४ धावा करता आल्या. चेतेश्वर पुजाराने ऋषभ पंतसह येथून कर्णधारपदाची धुरा सांभाळली. दोघांनीही पुढील ४० षटकांपर्यंत एकही विकेट पडू दिली नाही. सुमारे ५५ षटकांचा खेळ शिल्लक होता आणि भारताला फक्त १६० धावा करायच्या होत्या. पंत आणि पुजारा सेट झाले होते, त्यानंतर पंत ९७ धावांवर झेलबाद झाला. त्याच्या काही वेळातच पुजारा देखील ७७ धावा करून पॅव्हेलियनमध्ये परतला. भारताने ५ विकेट गमावल्या. हनुमा विहारी आणि रविचंद्रन अश्विन फलंदाजीसाठी आले. भारताला सुमारे ४५ षटके फलंदाजी करावी लागली, पण दोन्ही फलंदाज गंभीर जखमी झाले. विहारी आणि अश्विनने कठीण खेळपट्टीवर चेंडू त्यांच्या शरीरावर येऊ दिला, पण त्यांच्या विकेट पडू दिल्या नाहीत. विहारी १६१ चेंडू खेळून नाबाद राहिला आणि अश्विन १२८ चेंडू खेळून नाबाद राहिला आणि टीम इंडियाचा पराभव अनिर्णित राहिला. आता मालिकेचा निकाल शेवटच्या सामन्यात पोहोचला आहे. चौथी कसोटी १५ जानेवारी २०२१ रोजी ब्रिस्बेनमधील द गाबा स्टेडियमवर झाली. जिथे कांगारू संघाने ३२ वर्षांपासून एकही कसोटी गमावली नव्हती. टीम इंडियाचे जवळजवळ सर्व वरिष्ठ खेळाडू जखमी झाले. गोलंदाजी विभागाची जबाबदारी मोहम्मद सिराज, थंगारासु नटराजन, शार्दुल ठाकूर, नवदीप सैनी आणि वॉशिंग्टन सुंदर यांच्यावर सोपवण्यात आली. त्याच वेळी, मयंक अग्रवाल, ऋषभ पंत आणि शुभमन गिल फलंदाजीत खूपच तरुण होते. ऑस्ट्रेलियाकडून मार्नस लाबुशेनने शतक झळकावले आणि संघाने ३६९ धावा केल्या. नटराजन आणि शार्दुलने ३-३ बळी घेतले. भारताकडून शार्दुल आणि सुंदरने अर्धशतके झळकावली, तर आणखी ५ खेळाडूंनी २० पेक्षा जास्त धावा केल्या आणि संघाला ३३६ धावांपर्यंत पोहोचवले. ऑस्ट्रेलियाने दुसऱ्या डावात २९४ धावा केल्या आणि भारताला ३२८ धावांचे कठीण लक्ष्य मिळाले. रोहित शर्मा फक्त ७ धावा काढून बाद झाला. येथून पुजारा आणि रहाणेसह युवा खेळाडूंनी संघाची धुरा सांभाळली. शुभमनने ९१ आणि रहाणेने २४ धावा केल्या. पुजाराने अर्धशतक झळकावले, तो एका टोकाला अडकला, त्याच्यासमोर ऋषभ पंत प्रथम सेट झाला, नंतर मोकळेपणाने शॉट्स खेळू लागला. दोघांनीही संघाला २५० च्या जवळ नेले. संपूर्ण मालिकेत पुजाराच्या शरीरावर अनेक चेंडू लागले. तो २११ चेंडू खेळून बाद झाला. मयंक अग्रवाललाही फक्त ९ धावा करता आल्या, पण त्याने पंतसोबत डाव सांभाळला आणि संघाला विजयाच्या जवळ आणले. ५ विकेट गमावल्यानंतर भारताला आणखी ६३ धावा करायच्या होत्या. पंत खंबीर राहिला आणि त्याला सुंदरची साथ मिळाली ज्याने फक्त २९ चेंडूत २२ धावा केल्या. पंत त्याच्यासमोर शॉट्स खेळत राहिला आणि सुंदर आणि शार्दुलही बाद झाले. ३ धावांचे लक्ष्य शिल्लक होते आणि नवदीप सैनी पंतसमोर होता. ९७ व्या षटकाच्या शेवटच्या चेंडूवर, जोश हेझलवूडने कमी फुल टॉस टाकला, पंतने समोरून शॉट खेळला आणि धाव घेण्यासाठी वेगाने धावला. चेंडू गेला, त्याने दुसरी धाव घेण्यास सुरुवात केली, तिसरी धाव घेण्यापूर्वी, चेंडू सीमा ओलांडला. चौकार मारून, भारताने रोमांचक सामना ३ विकेट्सने जिंकला आणि ऑस्ट्रेलियाला त्यांच्या किल्ल्यातील, द गाबा स्टेडियममध्ये ३२ वर्षांनी पराभवाची चव चाखवली. भारताने मालिका २-१ ने जिंकली आणि तरुण संघाने ऑस्ट्रेलियाला त्यांच्या घरच्या मैदानावर मालिका जिंकण्यापासून रोखले. ४. इंग्लंडमध्ये भारत: लंडनमध्ये २ सामने जिंकले, कर्णधार कोहलीची आघाडी वाया गेली ऑस्ट्रेलिया मालिकेनंतर ६ महिन्यांनी टीम इंडिया इंग्लंड दौऱ्यावर गेली. जिथे संघाला सलग ३ कसोटी मालिका वाईटरित्या गमवाव्या लागल्या. ऑस्ट्रेलियानंतर कोहलीच्या कर्णधारपदाची ही सर्वात मोठी परीक्षा होती. कारण त्याच्या नेतृत्वाखाली २०१८ मध्येही संघाला १-४ असा पराभव पत्करावा लागला होता. इंग्लिश संघाची कमानही अनुभवी जो रूटच्या हाती होती. पहिली कसोटी ४ ऑगस्टपासून नॉटिंगहॅम येथे झाली. इंग्लंडला फक्त १८३ धावा करता आल्या, भारताने २७८ धावा करून ९५ धावांची आघाडी घेतली. फलंदाजीसाठी खेळपट्टी सोपी झाली आणि इंग्लंडने दुसऱ्या डावात ३०३ धावा केल्या. भारताला २०९ धावांचे लक्ष्य मिळाले, संघाने एका विकेटच्या मोबदल्यात ५२ धावा केल्या. चौथ्या दिवसाचा खेळ संपला, पाचव्या दिवशी भारताला फक्त १५७ धावा करायच्या होत्या आणि ९ विकेट शिल्लक होत्या. येथे पावसाने भारताच्या आशा धुळीस मिळवल्या आणि पाचव्या दिवशी एकही चेंडू टाकता आला नाही. सामना अनिर्णित राहिला आणि भारताने मालिकेत आघाडी घेण्याची सुवर्णसंधी गमावली. दुसरी कसोटी लॉर्ड्सवर झाली. केएल राहुलच्या शतकाच्या जोरावर भारताने ३६४ धावा केल्या. इंग्लंडनेही ३९१ धावा करत आघाडी घेतली. जो रूटने शतक ठोकले. दुसऱ्या डावात भारताने २०९ धावांवर ८ विकेट गमावल्या. येथून मोहम्मद शमी आणि जसप्रीत बुमराह यांनी ८९ धावांची भागीदारी केली. शमीने अर्धशतक झळकावले, तर बुमराह ३४ धावा करून नाबाद राहिला. २९८ धावा केल्यानंतर भारताने डाव घोषित केला आणि शेवटच्या दिवशी इंग्लंडला २७२ धावांचे लक्ष्य दिले. इंग्लंडकडे ६० षटके होती, ज्यामध्ये संघ लक्ष्य गाठू शकत होता किंवा सामना अनिर्णित करू शकत होता. येथे, कोहलीच्या आक्रमक नेतृत्वाखाली, बुमराह, सिराज, शमी आणि इशांत शर्मा यांनी टाइट लाईन बॉलिंगने इंग्लिश फलंदाजांना त्रास दिला. पहिल्या २ षटकात २ विकेट पडल्या. घरच्या संघानेही ६७ धावांच्या धावसंख्येत ५ विकेट गमावल्या. आता इंग्लिश संघाचे लक्ष सामना अनिर्णित करण्याकडे लागले. मोहम्मद सिराजने त्याच षटकात पुन्हा २ विकेट घेतल्या आणि इंग्लंडला बॅकफूटवर ढकलले. त्यानंतर ऑली रॉबिन्सनने जोस बटलरसह डावाची सूत्रे हाती घेतली. टीम इंडिया दोन्ही बाजूंनी आपल्या वेगवान गोलंदाजांचा वापर करत होती. खेळाचे फक्त १० षटके शिल्लक होती, इंग्लंडकडे ३ विकेट शिल्लक होत्या. त्यानंतर बुमराहने गुड लेन्थवर स्लोअर बॉल टाकला आणि रॉबिन्सनला एलबीडब्ल्यू दिला. पुढच्या षटकात सिराजने बटलरला मागे झेलबाद केले. इंग्लंडला आता ८ षटके फलंदाजी करायची होती आणि फक्त १ विकेट शिल्लक होती. ५२ व्या षटकाच्या पाचव्या चेंडूवर सिराजने गुड लेन्थवर आउटस्विंगर टाकला आणि जेम्स अँडरसनला बाद केले. इंग्लंडने त्यांची १० वी विकेट गमावली आणि भारताने लॉर्ड्सवरील कसोटी जिंकली. १-० च्या आघाडीनंतर, तिसरी कसोटी लीड्समध्ये झाली. टीम इंडिया फक्त ७८ धावांवर ऑलआउट झाली. इंग्लंडने ४७८ धावा केल्या आणि भारत दुसऱ्या डावात फक्त २७८ धावा करू शकला. इंग्लंडने मालिकेत १-१ अशी बरोबरी साधली. तिसरी कसोटी २ सप्टेंबरपासून लंडनमधील ओव्हल स्टेडियमवर झाली. पहिल्या डावात भारताला फक्त १९१ धावा करता आल्या. इंग्लंडने २९० धावा करून ९९ धावांची आघाडी घेतली. दुसऱ्या डावात रोहित शर्माने त्याच्या कसोटी कारकिर्दीतील सर्वोत्तम खेळी खेळली. त्याने राहुलसोबत ८३ धावांची भागीदारी केली. त्याने २५६ चेंडू खेळले आणि १२७ धावा केल्या. हे त्याचे सेना देशांमध्ये पहिले आणि सर्वात महत्त्वाचे शतक होते. पुजारा, कोहली, पंत आणि शार्दुल यांनी त्याला साथ दिली आणि संघाने ४६६ धावा केल्या. इंग्लंडला ३६८ धावांचे लक्ष्य मिळाले. संघाने १०० धावांपर्यंत एकही विकेट गमावली नाही. शेवटच्या दिवसाचा खेळ बाकी होता आणि फलंदाजीसाठी सोप्या खेळपट्टीवर इंग्लंड लक्ष्य गाठू शकले असते. ४१ व्या षटकात शार्दुल ठाकूरने सलामीवीर रोरी बर्न्सला झेलबाद केले. येथून पुढे विकेट्सची झुंज सुरू झाली. पुढील ११० धावांमध्ये इंग्लंडने ९ विकेट्स गमावल्या आणि भारताने १५७ धावांनी सामना जिंकला. यासह, संघाने मालिकेत २-१ अशी आघाडी घेतली. जर पहिल्या कसोटीत पाऊस पडला नसता तर ही आघाडी ३-१ अशी झाली असती. चौथ्या कसोटीनंतर टीम इंडियाच्या सपोर्ट स्टाफमधील काही सदस्यांना कोरोना झाला. बीसीसीआयने मालिकेतील पाचवी कसोटी पुढील वर्षापर्यंत पुढे ढकलली. दरम्यान, कोहलीने कसोटी कर्णधारपद सोडले. रोहित शर्माला कर्णधार बनवण्यात आले, परंतु तो जखमी झाला. बुमराहला कर्णधारपद द्यावे लागले. इंग्लंडनेही जो रूटऐवजी बेन स्टोक्सला कर्णधारपद दिले. दोन्ही संघांचे प्रशिक्षकही बदलले. मालिकेतील पाचवी कसोटी पुढील वर्षी १ जुलै रोजी बर्मिंगहॅम येथे सुरू झाली. प्रथम फलंदाजी करताना भारताने ४१६ धावा केल्या. पंत आणि जडेजाने शतके ठोकली. इंग्लंडकडून जॉनी बेअरस्टोने शतक झळकावले, पण संघ फक्त २८४ धावाच करू शकला. दुसऱ्या डावात टीम इंडियाला फक्त २४५ धावाच करता आल्या, पण इंग्लंडला ३७८ धावांचे आव्हानात्मक लक्ष्य मिळाले. खेळपट्टी फलंदाजीसाठी सोपी झाली होती, इंग्लंडने जलद फलंदाजी केली, जो रूट आणि बेअरस्टोने शतके झळकावली आणि संघाला ७७ षटकांत ७ गडी गमावून विजय मिळवून दिला. अशाप्रकारे मालिका २-२ अशी बरोबरीत सुटली आणि भारताने इंग्लंडमध्ये ५ कसोटी मालिका जिंकण्याची सुवर्णसंधी गमावली. ५. इंग्लंडमध्ये भारत: सिराजने दुःखातून सावरले, कर्णधार गिलने कसोटी जिंकली २०२४ मध्ये बीजीटी गमावल्यानंतर, अनुभवी रविचंद्रन अश्विन, विराट कोहली आणि रोहित शर्मा यांनी कसोटी क्रिकेटला अलविदा म्हटले. अश्विनने तिन्ही फॉरमॅटमधून निवृत्ती घेतली. शुभमन गिलला कर्णधारपद मिळाले, प्रशिक्षक गौतम गंभीरनेही सलग २ कसोटी मालिका गमावल्या होत्या. अशा परिस्थितीत, त्याच्यासमोर आपले स्थान वाचवण्याचे आव्हान देखील होते. २० जूनपासून लीड्समध्ये खेळवण्यात आलेला पहिला कसोटी सामना भारताने ४७१ धावा केल्या, प्रत्युत्तरात इंग्लंडनेही ४६५ धावा केल्या. दुसऱ्या डावात भारताने ३६४ धावा केल्या आणि इंग्लंडला ३७१ धावांचे लक्ष्य मिळाले. बेन स्टोक्सच्या कर्णधारपदाचे हे चौथे वर्ष होते आणि त्यांचे तत्वज्ञान असे होते की इंग्लंडमधील खेळपट्ट्या फलंदाजीसाठी खूप सोप्या कराव्यात. लीड्समध्येही अशीच एक खेळपट्ट्या आढळली, जिथे संघाने फक्त ८२ षटकांत ५ गडी गमावून लक्ष्य गाठले. दुसरी कसोटी २ जुलैपासून बर्मिंगहॅम येथे खेळली जात होती. शुभमन गिलच्या द्विशतकाच्या मदतीने भारताने ५८७ धावा केल्या. इंग्लंडने ४०७ धावा केल्या. दुसऱ्या डावातही शुभमनने शतक ठोकले आणि भारताने ४२७ धावांवर डाव घोषित केला. इंग्लंडला ६०८ धावांचे लक्ष्य मिळाले होते, परंतु संघाकडे फक्त १०० षटकांचा वेळ होता. इंग्लंड संघाने जलद खेळ केला आणि ६९ षटकांत सर्वबाद झाला. भारताने सामना जिंकला आणि मालिका १-१ अशी बरोबरीत आणली. १० जुलै रोजी लॉर्ड्सवर तिसरी कसोटी सुरू झाली. पहिल्या डावात दोन्ही संघांनी ३८७-३८७ धावा केल्या. दुसऱ्या डावात इंग्लंडला फक्त १९२ धावा करता आल्या. लक्ष्य लहान होते पण फलंदाजीसाठी खेळपट्टी सोपी नव्हती. दुसऱ्या षटकात टीम इंडियाने पहिली विकेट गमावली. ८२ धावांवर संघाने ७ विकेट गमावल्या. रवींद्र जडेजा एका टोकावर खंबीरपणे उभा राहिला आणि त्याला नितीश रेड्डीची साथ मिळाली. रेड्डी देखील १३ धावा करून बाद झाला. त्यानंतर जडेजाने जसप्रीत बुमराह आणि मोहम्मद सिराजसह संघाला विजय मिळवून देण्याचा प्रयत्न केला. बुमराहने ५४ चेंडूत ५ धावा केल्या, पण संघ १५० पर्यंत पोहोचला. सिराजही पुन्हा सेट झाला आणि त्याने धावसंख्या १७० पर्यंत नेली. जडेजाने अर्धशतक ठोकले होते. ७५ व्या षटकात सिराजने पुन्हा शोएब बशीरचा चेंडू बचावला, पण चेंडू खेळपट्टीवर उडी मारून स्टंपवर आदळला. बेल्स पडल्या आणि सिराज बाद झाला, यामुळे भारत २२ धावांच्या जवळच्या फरकाने सामना गमावला. २३ जुलैपासून मँचेस्टर येथे चौथी कसोटी खेळवण्यात आली. भारताने पहिल्या डावात ३५८ धावा केल्या. प्रत्युत्तरात इंग्लंडने ६६९ धावा केल्या. ३११ धावांनी पिछाडीवर पडल्यानंतरही भारताने पहिल्याच षटकात २ विकेट गमावल्या आणि एकही धाव न काढता संघाला १५० षटकांपर्यंत फलंदाजी करावी लागली. येथून राहुल आणि शुभमन यांनी १८८ धावांची भागीदारी केली. राहुल ९० धावा करून बाद झाला आणि शुभमन १०३ धावा करून बाद झाला. त्यांच्यानंतर वॉशिंग्टन सुंदर आणि रवींद्र जडेजा खंबीरपणे उभे राहिले. दुखापतीमुळे ऋषभ पंत मालिकेतून बाहेर पडला. जडेजा-सुंदर यांनी विकेट पडू दिली नाही आणि द्विशतकी भागीदारी करून भारताचा पराभव अनिर्णीत रूपांतरित केला. आता मालिकेचा निकाल शेवटच्या सामन्यापर्यंत पोहोचला आहे. पाचवी कसोटी ३१ जुलै रोजी लंडनमधील ओव्हल येथे सुरू झाली. त्याआधी लंडनमधील लॉर्ड्स स्टेडियमवर सिराज बाहेर पडल्यानंतर भारताने सामना गमावला. या पराभवाचे त्यांना खूप दुःख झाले. वर्कलोड व्यवस्थापनामुळे जसप्रीत बुमराह शेवटचा सामना खेळू शकला नाही, पंतही बाहेर होता. इंग्लंडकडून बेन स्टोक्स, ब्रायडन कार्स आणि जोफ्रा आर्चर देखील बाहेर होते. पाचव्या सामन्यात ख्रिस वोक्स जखमी झाला आणि तो गोलंदाजी करू शकला नाही. पहिल्या दोन दिवसांत खेळपट्टीने गोलंदाजांना मदत केली. भारताने २२४ आणि इंग्लंडने २४७ धावा केल्या. यजमान संघाला २३ धावांची आघाडी मिळाली. दुसऱ्या डावात भारताकडून यशस्वी जयस्वालने शतक झळकावले. नाईट वॉचमन आकाशदीप, अष्टपैलू रवींद्र जडेजा आणि वॉशिंग्टन सुंदर यांनी अर्धशतके झळकावून धावसंख्या ३९६ पर्यंत नेली. अशाप्रकारे इंग्लंडला ३७४ धावांचे लक्ष्य मिळाले. तथापि, खेळपट्टी फलंदाजीसाठी सोपी होती आणि लक्ष्याचा पाठलाग करता आला असता. इंग्लंडने १०६ धावांत ३ विकेट गमावल्या. हॅरी ब्रुक १९ धावांवर असताना, फाइन लेगवर झेल घेण्याच्या प्रयत्नात मोहम्मद सिराजचा पाय चौकारावर लागला. त्यानंतर, तो जो रूटसोबत उभा राहिला, दोघांनीही शतके झळकावली आणि भारताला सामन्यातून बाहेर काढले आणि संघाला ३०० च्या पुढे नेले. सामन्याच्या चौथ्या दिवसाच्या शेवटच्या सत्रात, मोठा शॉट खेळण्याच्या प्रयत्नात ब्रुकचा झेल लागला. इंग्लंडकडे अजूनही ६ विकेट शिल्लक होत्या आणि त्यांना ७३ धावा करायच्या होत्या. जेकब बेथेलने धीर धरला, पुढच्या ८ षटकांपर्यंत एकही विकेट पडली नाही. त्यानंतर बेथेल आणि रूट १५ चेंडूत बाद झाले. ३३७ धावांवर ६ विकेट पडल्या. त्यानंतर पावसामुळे चौथ्या दिवसाचा खेळ पाचव्या दिवशी हलवण्यात आला. शेवटच्या दिवशी इंग्लंडला फक्त ३७ धावा करायच्या होत्या आणि अष्टपैलू जेमी ओव्हरटन यष्टीरक्षक जेमी स्मिथसह नाबाद होता. पाचव्या दिवसाच्या पहिल्या २ चेंडूंवर ओव्हरटनने २ चौकार मारले. मालिकेतील सलग पाचवा सामना खेळणाऱ्या सिराजने सलग २ षटकांत ओव्हरटन आणि जेमी स्मिथला पॅव्हेलियनमध्ये पाठवले. ८ विकेट्स पडल्या. २ षटकांनंतर, प्रसिद्ध कृष्णाने जोश टँगला बाद केले. खांद्याला दुखापत असूनही ख्रिस वोक्स फलंदाजीला आला, गस अ‍ॅटकिन्सनचा सामना करत होता. त्याने एक षटकार मारला आणि काही धावा काढून संघाला ३६७ धावांपर्यंत पोहोचवले. लॉर्ड्स कसोटीत ज्याच्या विकेटमुळे भारताचा पराभव झाला होता, तोच मोहम्मद सिराज ८६ व्या षटकात गोलंदाजी करण्यासाठी आला. त्याने षटकाच्या पहिल्याच चेंडूवर यॉर्कर टाकला, अॅटकिन्सन स्वीप शॉट खेळण्यासाठी गेला, पण तो चेंडू चुकला. चेंडू थेट स्टंपवर आदळला, इंग्लंडने त्यांचा १० वा विकेट गमावला आणि भारताने रोमांचक सामना ६ धावांनी जिंकला. तो मालिकावीर ठरला आणि भारताने जवळजवळ गमावलेली मालिका २-२ अशी बरोबरीत रूपांतरित केली. ओव्हल स्टेडियमवर हा भारताचा फक्त तिसरा विजय होता, परंतु इंग्लंडविरुद्धचा हा सलग दुसरा विजय होता.
