झारखंडमध्ये भाजप खेळ करू शकते:पहिल्या टप्प्यात भाजपला 14-21, JMMला 11-15 जागा मिळण्याची शक्यता, काँग्रेस कमकुवत दुवा

‘सरकार मंइयां योजनेचा प्रचार करत आहे. मला सांगा 1000 रुपयांत कोणते घर चालवता येईल. येथील मुले बेरोजगार भटकत आहेत. कुठेही नोकरी नाही. सरकारने त्यांना नोकऱ्या द्याव्यात. 5 वर्षांपासून येथे काहीही झाले नाही. जर हेमंत सोरेन यांना वाटत असेल की 1000 रुपये देऊन त्यांचा पक्ष जिंकेल, तर तसे नाही. झारखंडमधील कुट्टे या आदिवासी गावात राहणाऱ्या माना देवी सरकारच्या कामावर खूश नाही. सरकार चालवणाऱ्या झारखंड मुक्ती मोर्चासाठीही ही चिंतेची बाब आहे, कारण मंइयां योजना ही त्यांची सर्वात मोठी योजना आहे. याअंतर्गत 21 ते 50 वर्षे वयोगटातील महिलांना सरकार दरमहा एक हजार रुपये देत आहे. त्याचबरोबर आदिवासींच्या जमिनींचे नुकसान हा निवडणुकीतील प्रमुख मुद्दा आहे. सत्तेच्या खुर्चीत कोण बसणार हे झारखंडचे 26 टक्के आदिवासी मतदार ठरवतात. यावेळी भाजपने जोरदार घेराव घातला आहे. प्रथम भाजपने JMM मधून चंपाई सोरेन यांना फोडले. सोबत AJSU, JDU आणि LJP (रामविलास) जोडले. 4 माजी मुख्यमंत्र्यांच्या नातेवाईकांना तिकीट देऊन आदिवासी जागांवर ताकद वाढवली. त्याचबरोबर काँग्रेस हा निवडणुकीतील सर्वात कमकुवत दुवा असल्याचे दिसत आहे. काँग्रेसच्या जागा 18 वरून सिंगल डिजिटवर येऊ शकतात, असे जाणकारांचे मत आहे. झारखंडमधील विधानसभेच्या 81 पैकी 43 जागांवर पहिल्या टप्प्यात 13 नोव्हेंबर रोजी मतदान होणार आहे. विजय-पराजयाच्या दृष्टीने हा टप्पा सर्वात महत्त्वाचा आहे, कारण 20 आदिवासी जागांवर भाजप आणि JMM यांच्यात थेट लढत आहे. पहिल्या टप्प्याची दिशा जाणून घेण्यासाठी दिव्य मराठीने सर्वसामान्य नागरिक, राजकीय तज्ज्ञ आणि ज्येष्ठ पत्रकारांशी संवाद साधला. यामध्ये एनडीए 16 ते 24 जागांवर मजबूत दिसत आहे. भाजप 14 ते 21 जागा जिंकू शकतो, JDU 0-1, AJSU 0-1, LJP (रामविलास) 0-1. तर 14 ते 19 जागांवर इंडिया ब्लॉक मजबूत आहे. यामध्ये JMM 11-15, काँग्रेस 0-4 आणि RJD 0-1 जागा जिंकू शकते. पहिल्या टप्प्यात काय चालले आहे ते 4 मुद्द्यांमध्ये समजून घ्या… 1. पहिल्या टप्प्यातील 43 जागांपैकी भाजपचे सर्वाधिक लक्ष कोल्हाण विभागातील 14 जागांवर आहे. 2019 मध्ये पक्षाला येथे एकही जागा जिंकता आली नाही. यावेळी चंपाई फॅक्टरमुळे भाजप 5 ते 6 जागांवर मजबूत दिसत आहे. 2. आदिवासी जागांवर भाजप JMM सरकारमधील भ्रष्टाचार आणि बांगलादेशी घुसखोरीचा मुद्दा उचलत आहे. आदिवासींमधील घुसखोरीचा मुद्दा कमी प्रभावी वाटत असला, तरी यासह राज्यातील हिंदूंना एकत्र करण्यात भाजप यशस्वी होताना दिसत आहे. 3. काँग्रेस हा इंडिया ब्लॉकमधील सर्वात कमकुवत दुवा आहे. पक्षाचे विधिमंडळ नेते आणि ज्येष्ठ मंत्री आलमगीर आलम भ्रष्टाचाराच्या आरोपाखाली तुरुंगात आहेत. हेमंत सरकारच्या कार्यकाळात सर्वात मोठा धोका काँग्रेस आमदारांच्या फुटीचा राहिला. पक्षाचे आमदार दोन वेळा काळ्या पैशांसह पकडले गेले. मैदानावरही काँग्रेसकडून विशेष तयारी दिसून येत नाही. 4. हेमंत सोरेन विजयाची कथा रचण्यात पुढाकार घेत असल्याचे दिसते. त्यांच्या योजनांच्या आक्रमक जाहिरातीद्वारे ते थेट जनतेशी संपर्क साधत आहेत. कल्पना सोरेन याही मतदारांना आकर्षित करण्यासाठी गावोगाव प्रचार करत आहेत. मंइयां योजना, शिष्यवृत्ती, 200 युनिट मोफत वीज आणि 25 लाख लोकांना घरे यासारख्या योजनांचा फायदा घेण्यासाठी पक्ष प्रयत्नशील आहे. पहिल्या टप्प्यात 333 अपक्ष, NDA आणि INDIA ब्लॉकमध्ये स्पर्धा पहिल्या टप्प्यात 333 अपक्ष उमेदवार रिंगणात आहेत, पण लढत एनडीए आणि इंडिया ब्लॉकमध्ये आहे. काही जागांवर जयराम महतो यांचा पक्ष जेएलकेएम, स्थानिक पक्ष आणि अपक्ष उमेदवारही तिरंगी लढत करत आहेत. विश्रामपूर आणि छतरपूर या दोन जागांवर काँग्रेस आणि आरएलडीमध्ये मैत्रीपूर्ण लढत आहे. झारखंड निवडणुकीत भाजप 68 जागांवर, AJSU 10, JDU 2 आणि LJP 1 जागेवर निवडणूक लढवत आहे. इंडिया ब्लॉकमध्ये JMM 43 जागांवर, काँग्रेस 30 जागांवर, CPI(M) 3 आणि RJD 6 जागांवर निवडणूक लढवत आहे. मोठे चेहरे ज्यांची प्रतिष्ठा पणाला लागली आहे पक्ष: भाजप नेता: चंपाई सोरेन जमीन घोटाळ्यात हेमंत सोरेन तुरुंगात गेल्यानंतर चंपाई सोरेन 5 महिने मुख्यमंत्री राहिले. हेमंत सोरेन यांच्यानंतर जेएमएम सरकारमध्ये ते नंबर 2 होते. सहा वेळा आमदार झाले. निवडणुकीच्या पहिल्या टप्प्यातील ते सर्वात मोठे नेते आहेत. हेमंत सोरेन तुरुंगातून आल्यानंतर चंपाई यांना मुख्यमंत्री पदावरून हटवण्यात आले. यामुळे चिडलेल्या चंपाईंनी झामुमोसोबतचे 40 वर्षे जुने नाते तोडून भाजपमध्ये प्रवेश केला. कोल्हाणच्या 14 जागांवर त्यांचा प्रभाव आहे. 2019 च्या निवडणुकीत कोल्हाणमध्ये भाजपला एकही जागा जिंकता आली नाही. यावेळी, चंपाईंमुळे पक्षाला 5-6 जागा जिंकता येतील. पक्ष: JMM नेता : महुआ माझी पहिल्या टप्प्यात झारखंडची राजधानी रांचीमध्ये भाजप आणि झामुमो यांच्यात निकराची लढत आहे. येथे 1997 पासून भाजपला विजयाकडे नेणारे सीपी सिंह आणि झामुमोच्या राज्यसभा खासदार महुआ माझी आमनेसामने आहेत. 2019 मध्ये सीपी सिंह यांनी महुआ यांचा 5,904 मतांनी पराभव केला होता. यानंतर झामुमोने माझी यांना राज्यसभेवर पाठवले. महुआ या झारखंड महिला आयोगाच्या अध्यक्षा आहेत. रांची विधानसभा मतदारसंघात राजपूत, कायस्थ आणि बंगाली मतदारांची मोठी लोकसंख्या आहे. हे लक्षात घेऊन जेएमएमने महुआंना उमेदवारी दिली आहे. पक्ष: काँग्रेस नेता : रामेश्वर ओरावं हेमंत सरकारमधील अर्थमंत्री रामेश्वर हे लोहरदगा या एसटी राखीव जागेवरून निवडणूक लढवत आहेत. 2019 मध्ये त्यांनी लोहरदगा मतदारसंघातून भाजपचे सुखदेव भगत यांचा 30,242 मतांनी पराभव केला. रामेश्वर हे हेमंत सरकारमधील सर्वात श्रीमंत नेते आहेत. त्यांच्याकडे 28 कोटी रुपयांची संपत्ती आहे. 2004 मध्ये पोलिस सेवेतून व्हीआरएस घेऊन ओरावं राजकारणात आले. लोहरदगा लोकसभा मतदारसंघातून काँग्रेसच्या तिकिटावर विजयी. ते केंद्रात मंत्रीही होते. 2009 आणि 2014 च्या लोकसभा निवडणुकीत त्यांचा भाजपच्या सुदर्शन भगत यांच्याकडून पराभव झाला होता. 2019 च्या विधानसभा निवडणुकीत ओरावं यांनी विजय मिळवला. हेमंत सरकारमध्ये त्यांना अर्थमंत्री करण्यात आले. यावेळी त्यांची पुन्हा लढत सुदर्शन भगत यांच्याशी आहे. पक्ष: जेडीयू नेता: सरयू राय 2019 मध्ये मुख्यमंत्री रघुवर दास यांचा पराभव करणारे सरयू राय यावेळी जमशेदपूर पश्चिम मतदारसंघातून जेडीयूकडून निवडणूक लढवत आहेत. सरयू राय 2014 मध्येही याच जागेवरून विजयी झाल्या होत्या. रघुवर दास सरकारमध्ये ते 5 वर्षे मंत्री होते. यानंतर भाजपला सोडचिठ्ठी दिली. अपक्ष निवडणुका जिंकल्या. सरयू राय यांनी 2024 च्या विधानसभा निवडणुकीपूर्वी जेडीयूमध्ये प्रवेश केला होता. जमशेदपूर पश्चिम मतदारसंघात सवर्ण मतदारांची संख्या सर्वाधिक आहे. त्यामुळे जेडीयूने सरयू राय यांना येथून तिकीट दिले आहे. झामुमो सरकारमधील मंत्री बन्ना गुप्ता यांच्याशी त्यांची स्पर्धा आहे. काँग्रेसच्या घसरत्या व्होटबँकेवर भाजपचा डोळा राजकीय विश्लेषक आणि पत्रकार आनंद कुमार म्हणतात, ‘पहिल्या टप्प्यातील 43 जागांपैकी 18-19 जागांवर एनडीएची स्थिती चांगली असल्याचे दिसते. अंदाजे तेवढ्याच जागांवर इंडिया ब्लॉक मजबूत आहे. एक किंवा दोन जागा वर किंवा खाली जाऊ शकतात. ‘हेमंत सरकारविरोधात अँटी इन्कम्बन्सी दिसत नाही. विशेषतः JMM च्या विरोधात नाही. काही अडचणी काँग्रेसच्या बाजूने असल्याचे दिसून येत आहे. आनंद कुमार म्हणतात, ‘काँग्रेस नेते धीरज साहू यांच्या घरातून 350 कोटी रुपये मिळणे असो किंवा मंत्री आलमगीर आलम यांच्या जवळच्या लोकांच्या घरातून पैसे मिळणे असो. अशा परिस्थितीत जिथे जिथे काँग्रेस लढत असेल तिथे इंडिया ब्लॉकला अडचणी येऊ शकतात. याचा फायदा भाजपला होणार आहे. हेमंत तुरुंगात जाणे भाजपला महागात पडले आनंद पुढे म्हणतात, ‘राज्य सरकारच्या मुख्य योजना केंद्राच्या योजनांवर पडदा टाकत आहेत. विशेषत: गरीब लोकांमध्ये, ज्यांच्यासाठी 500-1000 रुपयांचा अर्थ खूप आहे. त्याचा फटका केवळ आदिवासींनाच नाही तर अल्पसंख्याक महिलांनाही बसत आहे. हेमंत सोरेन यांच्यावर भ्रष्टाचाराचे मोठे आरोप होते. ईडी-सीबीआयने तपास केला, पण काहीही सिद्ध होऊ शकले नाही. ‘हेमंतला जामीन देताना उच्च न्यायालयाने म्हटले होते की, हेमंतविरुद्ध ईडीकडे ठोस पुरावे नाहीत. न्यायालयाच्या या टिप्पणीचे JMM भांडवल करत आहे. हेमंत तुरुंगात असताना पक्षाला कल्पना सोरेनसारखे मोठे नेते मिळाले. त्या 4 भाषांमध्ये भाषण देतात. JMM साठी हा एक अतिरिक्त फायदा आहे. मुख्यमंत्री कोण होणार हे 28 आदिवासी जागांवर ठरणार झारखंडमध्ये आदिवासी समुदायासाठी (एसटी) 28 जागा राखीव ठेवण्यात आल्या आहेत. त्यापैकी 20 जागांवर पहिल्या टप्प्यात मतदान होणार आहे. मुख्यमंत्र्यांच्या खुर्चीवर कोण बसणार हे या जागा ठरवतात. 2019 च्या निवडणुकीत 28 पैकी 26 जागांवर भाजप आघाडीचा पराभव झाला होता. रांचीचे ज्येष्ठ पत्रकार शंभूनाथ चौधरी म्हणतात, ‘हेमंत सोरेन कथांच्या लढाईत पुढाकार घेताना दिसत आहेत. याला सर्वात मोठे कारण म्हणजे मंइयां योजना. या योजनेचा जमिनीवर परिणाम होतो. जागा-दर-जागांबाबत बोलायचे झाले तर भाजपने मागच्या वेळेपेक्षा विशेषत: आदिवासी जागांवर चांगली कामगिरी केल्याचे दिसते. गेल्या वेळी पहिल्या टप्प्यात भाजपने 15 जागा जिंकल्या होत्या. यावेळी 20-21 जागा जिंकू शकतात. बंडखोर खेळ खराब करू शकतात शंभूनाथ चौधरी म्हणतात, ‘बंडखोरांनी यावेळी भाजपच्या अडचणी वाढवल्या आहेत. जमशेदपूर पूर्व, गुमला, हुसेनाबाद येथे भाजपचे बंडखोर नेते विरोधात लढत आहेत. जयराम महतो यांचा पक्ष JLKM भारत आणि NDA या दोन्ही आघाडीला नुकसान पोहोचवू शकतो. ‘भाजपने अनेक जागांवर जुन्या उमेदवारांची तिकिटे रद्द करून माजी मुख्यमंत्र्यांच्या कुटुंबीयांना उभे केले आहे. रघुबर दास यांची सून पूर्णिमा दास यांना राजकीय अनुभवही नाही, तरीही त्यांना जमशेदपूर पूर्व मतदारसंघातून तिकीट देण्यात आले आहे. अर्जुन मुंडा यांच्या पत्नी मीरा मुंडा, चंपाई सोरेन यांचा मुलगा बाबूलाल सोरेन आणि मधु कोडा यांच्या पत्नी गीता कोडा निवडणूक लढवत आहेत. या जागांवर भाजपकडून निवडणूक लढवणारे काही नेते आजवर बंडखोर झाले आहेत. त्यामुळे पक्षाच्या व्होट बँकेवर परिणाम होऊ शकतो. 2019 प्रमाणे यावेळी ही स्पर्धा एकतर्फी नाही रांची येथील श्यामा प्रसाद विद्यापीठातील वरिष्ठ प्राध्यापक आणि राजकीय विश्लेषक डॉ. विनय भरत म्हणतात, ‘आतापर्यंतची परिस्थिती पाहता, असे म्हणता येईल की सर्व जागांवर भाजप आणि झामुमो यांच्यात निकराची लढत आहे. गेल्यावेळेप्रमाणे यंदाही एकतर्फी लढत होणार नाही. ‘भाजपसोबत गेलेला स्वच्छ आणि विरोधात जाणारा सीबीआय आणि ईडीने तुरुंगात टाकला, अशी मांडणी करण्यात हेमंत यशस्वी झाले आहेत. दुसरीकडे भाजपने जागानिहाय चांगले उमेदवार उभे केले आहेत. AJSU एकत्र आल्याने NDA मजबूत झाला आहे. काँग्रेसचे आमदार, नेते, कार्यकर्ते उदासीन दिसतात. काय म्हणतात राजकीय पक्ष… JMM: झारखंडच्या 57 लाख महिला आमच्यासोबत आहेत, कुठेही सत्ताविरोधी लाट नाही जेएमएमचे सरचिटणीस आणि प्रवक्ते मनोज पांडे म्हणतात, ‘आम्ही आमच्या कामाच्या जोरावर जनतेमध्ये जात आहोत. झामुमोच्या अबुवा आवास आणि मंइयां योजनांचा परिणाम दिसून येत आहे. राज्यातील सुमारे 2 कोटी लोक योजनांचा लाभ घेत आहेत. 57 लाख महिलांच्या खात्यात 1000 रुपये जात आहेत. 40 लाख घरांची वीज बिले माफ करण्यात आली आहेत. राज्यात कुठेही जा, आमच्या विरोधात अँटी इन्कम्बन्सी नाही. भाजप: 35 आदिवासी महिलांना चेटकीण म्हणत ठार मारले, JMM एक शब्दही बोलला नाही भाजपचे प्रवक्ते अवनीश कुमार सिंह यांना पक्ष 51 जागा जिंकेल असा विश्वास आहे. ते म्हणतात, ‘भाजप आणि अटलबिहारी वाजपेयी यांच्या संकल्पांमुळे झारखंडची निर्मिती झाली. ती अवस्था आज दयनीय झाली आहे. तरुण भरकटत आहेत, शेतकरी अडचणीत आहेत. महिलांवर बलात्काराच्या 16 हजारांहून अधिक घटना घडल्या आहेत. ‘हेमंत सोरेन तुरुंगात असताना त्यांची पत्नी त्यांना न्यायाची मागणी करत हेलिकॉप्टरमधून फिरत होती. संध्या या आदिवासी मुलीला गुरे तस्करांनी कारने चिरडले, संथाल परगणा येथील पहारिया जमातीतील एका बहिणीचे तुकडे करून फेकून दिले, पण त्यांच्याशी एक शब्दही बोलला गेला नाही. ‘झारखंडमध्ये 35 आदिवासी महिलांना चेटकीण म्हणत त्यांची हत्या करण्यात आली. एकविसाव्या शतकात हीच परिस्थिती आहे. भाजपने मोठ्या कष्टाने बनवलेले राज्य झामुमोने भ्रष्टाचाराच्या दलदलीत लोटले आहे. काँग्रेस : 30 पैकी 30 जागा जिंकणार झारखंड काँग्रेसचे माजी प्रदेशाध्यक्ष आणि ज्येष्ठ नेते राजेश ठाकूर म्हणतात, ‘काँग्रेस 30 जागांवर निवडणूक लढवत आहे आणि आम्ही सर्व जागांवर विजयी होताना दिसत आहे. आम्हाला किती पाठिंबा मिळतो हे काळच सांगेल. आघाडीला किती जागा मिळतील? राजेश उत्तर देतात, ‘आमची आघाडी 61 जागा जिंकत आहे. पहिल्या टप्प्यात विश्रामपूर आणि छतरपूर या जागांवर काँग्रेस, झामुमो आणि राजद यांच्यात मैत्रीपूर्ण लढत आहे. प्रत्येक परिस्थितीत आमचेच आमदार निवडून येतील. आता मतदार काय म्हणतात ते वाचा कथा सहकार्य: विश्वास शर्मा, भास्कर फेलो