कॉफीचे फायदे आणि तोटे, कधी आणि कशी प्यावी:तज्ञांचा सल्ला – कोलेस्ट्रॉल वाढण्याचा धोका, दुपारी 4 नंतर पिऊ नका कॉफी

ऑफिसमध्ये दीर्घ बैठका आणि दीर्घ कामकाजाच्या तासांसाठी कॉफी इंधन म्हणून काम करते. आता कॉफी ही प्रत्येक ऑफिसमधील लोकांची जीवनरेखा बनली आहे. पण तुम्हाला माहिती आहे का की ही कॉफी तुमची झोपच हिरावून घेत नाही तर तुमची कोलेस्टेरॉल पातळीही वाढवत आहे. ‘न्यूट्रिशन, मेटाबोलिझम अँड कार्डिओव्हस्कुलर डिसीज’ या आरोग्य जर्नलमध्ये अलीकडेच प्रकाशित झालेल्या एका अभ्यासानुसार, बहुतांश कार्यालयांमध्ये कॉफी बनवण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या मशीनमुळे कोलेस्टेरॉलची पातळी वाढत आहे. यामुळे हृदयरोगाचा धोका देखील वाढू शकतो. हा अभ्यास स्वीडनमधील उप्साला विद्यापीठ आणि चाल्मर्स विद्यापीठ तंत्रज्ञान यांनी संयुक्तपणे केला आहे. कॉफी पिल्याने कोलेस्टेरॉल किती वाढू शकते हे कॉफी बनवण्याची पद्धत ठरवते असे आढळून आले आहे. साधारणपणे फिल्टर कॉफीमध्ये हा धोका कमी असतो. म्हणून आज ‘सेहतनामा’ मध्ये आपण कॉफीबद्दल बोलू. कॉफी पिल्याने कोलेस्ट्रॉल का वाढते? जर कॉफी गाळली नसेल तर त्यात डायटरपेन्स असतात जे कोलेस्टेरॉल वाढवू शकतात. सहसा ऑफिसमध्ये फिल्टर कॉफी नसते. त्यामुळे ऑफिस मशीनमधून बनवलेली कॉफी पिल्याने कोलेस्टेरॉल वाढण्याचा धोका जास्त असतो. जास्त कॉफी पिण्याचे काय नुकसान ? डॉ. अमर सिंघल यांच्या मते, ऑफिस कॉफी मशीनमधून बनवलेल्या कॉफीमध्ये डायटरपीन्सचे प्रमाण जास्त असते, जे कोलेस्ट्रॉल वाढवते. म्हणूनच ते अधिक नुकसान करते. तर फिल्टर कॉफी तितकी हानिकारक नाही. कोणत्याही प्रकारची कॉफी जास्त प्रमाणात सेवन केल्यास अनेक नुकसान होऊ शकतात. ग्राफिक पाहा- कॉफी पिण्यामुळे हृदयरोगाचा धोका वाढू शकतो का? न्यूट्रिशन, मेटाबोलिझम अँड कार्डिओव्हस्कुलर डिसीज मध्ये प्रकाशित झालेल्या एका अभ्यासानुसार, डायटरपीनयुक्त कॉफीचे जास्त सेवन केल्याने हृदयरोगाचा धोका वाढू शकतो. तथापि, हे तुम्ही कोणत्या प्रकारची कॉफी पिता यावर अवलंबून असते. जर तुम्ही दिवसभर एस्प्रेसो, फ्रेंच प्रेस किंवा मशीन-ब्रू कॉफी सारखी फिल्टर न केलेली कॉफी प्यायली तर तुमच्या कोलेस्टेरॉलची पातळी वाढू शकते, ज्यामुळे हृदयरोग आणि स्ट्रोकचा धोका वाढू शकतो. कॉफी पिण्याची योग्य पद्धत आणि वेळ साधारणपणे बहुतेक लोक सकाळी कॉफी पिण्याचा सल्ला देतात. कारण १२ ते १४ तास कॉफी पिल्यानंतरही कॅफिन शरीरात राहते आणि मेंदूतील न्यूरॉन्स सक्रिय ठेवते. म्हणून, जास्त कॉफी पिल्याने मेंदूच्या क्रियाकलापांवर परिणाम होऊ शकतो. असे असूनही, कॉफी कधी आणि कशी प्यावी याचे नियोजन करा- संध्याकाळी कॉफी पिणे धोकादायक आहे का? डॉ. अमर सिंघल म्हणतात की काही विशिष्ट परिस्थितीत, जसे की परीक्षेपूर्वी किंवा अंतिम मुदत पूर्ण करण्यासाठी, रात्री अधूनमधून कॉफी पिणे ठीक आहे, परंतु सामान्य परिस्थितीत, दुपारी ४ नंतर कॉफी पिऊ नये कारण संध्याकाळी कॉफी घेतल्याने रात्रीच्या झोपेवरही परिणाम होतो. दुधासोबत कॉफी पिणे टाळा. भारतात दूध आणि साखर मिसळून चहा आणि कॉफी पिण्याची प्रवृत्ती आहे. पण हे चुकीचे संयोजन आहे. जेव्हा दुधात असलेले कॅल्शियम आणि लैक्टोज प्रथिने चहा आणि कॉफीमधील कॅफिन आणि टॅनिनशी प्रतिक्रिया देतात तेव्हा ते आपल्या शरीरासाठी हानिकारक असतात. यामुळे आपल्याला पोटात जळजळ आणि गॅसची समस्या होते. कॉफी पिण्याशी संबंधित सामान्य प्रश्न आणि उत्तरे प्रश्न: दररोज कॉफी पिणे सुरक्षित आहे का? उत्तर: हो, पण मर्यादित प्रमाणात. तज्ञांच्या मते, दिवसातून २-३ कप (४०० मिलीग्राम पर्यंत) कॅफिन घेणे सुरक्षित मानले जाते. यापेक्षा जास्त सेवन केल्याने चिंताग्रस्तपणा, हृदयाचे ठोके वाढणे, झोपेची समस्या आणि आम्लता यासारख्या समस्या उद्भवू शकतात. प्रश्न: कॉफी वजन वाढवते की कमी करते? उत्तर: तुम्ही कॉफी कशी पिता यावर ते अवलंबून आहे. ब्लॅक कॉफीमध्ये कॅलरीज कमी असतात आणि चयापचय वाढवून चरबी जाळण्यास मदत होते, ज्यामुळे वजन कमी होऊ शकते. पण जर तुम्ही जास्त साखर, क्रीम, फ्लेवर्ड सिरप किंवा फुल फॅट दूध घातलं तर कॅलरीज वाढतात आणि वजन वाढण्याचा धोका असतो. प्रश्न: कॉफी पिल्याने झोप का कमी होते? उत्तर: कॉफीमध्ये असलेले कॅफिन हे एक नैसर्गिक उत्तेजक आहे, जे मनाला जागरूक ठेवते आणि झोपेसाठी आवश्यक असलेले मेलाटोनिन म्हणजेच संप्रेरक कमी करते. हेच कारण आहे की झोपण्याच्या ६ तास आधी जरी तुम्ही कॉफी प्यायली तरी रात्री उशिरापर्यंत तुम्हाला झोप येत नाही. प्रश्न: कॉफीमुळे हाडे कमकुवत होतात का? उत्तर: हो, जर तुम्ही जास्त कॉफी प्यायली तर हे होऊ शकते. कॅफिन शरीरातील कॅल्शियमचे शोषण कमी करू शकते, ज्यामुळे हाडे कमकुवत होऊ शकतात आणि ऑस्टियोपोरोसिस (हाडे पातळ होणे आणि कमकुवत होणे) होण्याचा धोका वाढू शकतो. जर तुम्ही कॉफी पीत असाल तर कॅल्शियम आणि व्हिटॅमिन डी समृद्ध आहार घेणे आवश्यक आहे. प्रश्न: गरोदरपणात कॉफी पिऊ शकतो का? उत्तर: हो, पण मर्यादित प्रमाणात (२०० मिलीग्राम म्हणजे १ कप). गर्भधारणेदरम्यान जास्त प्रमाणात कॅफिन सेवन केल्याने गर्भाशयातील बाळाच्या विकासावर परिणाम होऊ शकतो, कारण कॅफिन प्लेसेंटाद्वारे गर्भापर्यंत पोहोचते. याचा परिणाम न जन्मलेल्या बाळाच्या हृदयाच्या ठोक्यावर होऊ शकतो. म्हणूनच डॉक्टर कमी कॅफिन असलेली कॉफी किंवा कॅफिन रहित कॉफी पिण्याची शिफारस करतात.