दिल्ली-लखनऊमध्ये AC चा स्फोट, एकाचा मृत्यू:या 7 चुकांमुळे एसीमध्ये स्फोट होऊ शकतो, या 10 महत्त्वाच्या खबरदारी घ्या

उत्तर प्रदेशची राजधानी लखनऊमधील इंदिरा नगरमध्ये एका बंद घराच्या छतावर असलेल्या ग्रंथालयात गेल्या रविवारी अचानक आग लागली. प्राथमिक तपासात एसी (एअर कंडिशनर) मध्ये शॉर्ट सर्किट झाल्यामुळे आग लागल्याचे समोर आले. यापूर्वी, १३ मार्च २०२५ च्या रात्री दिल्लीतील कृष्णा नगर येथील एसी दुरुस्ती दुकानात कंप्रेसरचा स्फोट झाल्यामुळे मोठी दुर्घटना घडली होती. त्या स्फोटात तिथे काम करणाऱ्या मेकॅनिकचा मृत्यू झाला. या घटनांवरून हे स्पष्ट होते की एसीशी संबंधित निष्काळजीपणा खूप धोकादायक ठरू शकतो. म्हणूनच, जर तुमच्या घरात किंवा ऑफिसमध्ये एसी बसवले असेल तर काही खबरदारी घेणे आवश्यक आहे. तर, आजच्या कामाच्या बातमीमध्ये एसी ब्लास्ट किंवा आगीमागील मुख्य कारणांबद्दल बोलूया. तुम्हाला हे देखील कळेल की- तज्ञ: शशिकांत उपाध्याय, पॉवर इलेक्ट्रॉनिक्स अभियंता, अहमदाबाद प्रश्न- एसीमध्ये आग लागण्याचे मुख्य कारण काय आहे? उत्तर: उन्हाळा सुरू होताच, एसीचा वापर वाढतो, परंतु अनेकदा लोक त्याची सर्व्हिसिंग न करता किंवा त्याची तांत्रिक स्थिती तपासल्याशिवाय तो चालू करतात. अशा परिस्थितीत थोडासा निष्काळजीपणाही मोठा धोका बनू शकतो. मुळात, एसी हे एक उच्च-शक्तीचे इलेक्ट्रॉनिक उपकरण आहे. जर त्यात काही तांत्रिक बिघाड असेल किंवा वापरताना काळजी घेतली नाही, तर आगीचा धोका अनेक पटींनी वाढतो. खाली दिलेल्या ग्राफिकवरून हे समजून घ्या- प्रश्न: एसीमध्ये स्फोट किंवा आग लागण्यापूर्वी काही चिंताजनक चिन्हे दिसतात का? उत्तर: उन्हाळ्यात एसी अनेक तास सतत चालतो. जर त्याची सर्व्हिसिंग वेळेवर केली नाही किंवा अंतर्गत भाग कमकुवत असतील तर काही काळानंतर ते धोकादायक बनू शकते. तथापि, अशा अपघातांपूर्वी, एसी निश्चितच काही चेतावणी सिग्नल देतो. जर हे वेळीच ओळखले गेले, तर मोठे नुकसान टाळता येऊ शकते. जसे की- जर तुम्हाला यापैकी कोणतीही चिन्हे दिसली, तर ताबडतोब एसीचा मुख्य पुरवठा बंद करा आणि व्यावसायिक तंत्रज्ञांचा सल्ला घ्या. थोडीशी काळजी घेतली तर मोठा अपघात टाळता येऊ शकतो. प्रश्न- एसी वापरताना कोणत्या गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात? उत्तर: उन्हाळ्यात एसी निश्चितच आराम देतो, परंतु त्याची काळजी आणि वापरात निष्काळजीपणा एक मोठा धोका बनू शकतो. आग, शॉर्ट सर्किट किंवा कंप्रेसरचा स्फोट यासारखे अपघात तेव्हाच घडतात, जेव्हा आपण काही मूलभूत सुरक्षा नियमांकडे दुर्लक्ष करतो. थोडीशी काळजी घेतल्यास उन्हाळ्यात तुम्हाला आणि तुमच्या कुटुंबाला सुरक्षित आणि आरामदायी वातावरण मिळू शकते. खाली दिलेल्या ग्राफिकवरून हे समजून घ्या- प्रश्न: जुन्या एसींमध्ये किंवा स्थानिक ब्रँडमध्ये जास्त धोके असतात का? उत्तर: बऱ्याचदा जुन्या एसीचे वायरिंग, कंडेन्सर आणि कंप्रेसर कमकुवत होतात. याशिवाय, स्थानिक किंवा नॉन-आयएसआय चिन्हांकित एसीमध्ये सुरक्षा मानके नसतात, ज्यामुळे शॉर्ट सर्किट किंवा जास्त गरम होण्याचा धोका जास्त असतो. जर एसी ७-८ वर्षांपेक्षा जुना असेल, तर त्याच्या सर्व्हिसिंगसोबतच त्याची इलेक्ट्रिकल तपासणी देखील करणे आवश्यक आहे. स्वस्त एसी खरेदी करताना, त्याचा चाचणी अहवाल, ग्राहकांचे पुनरावलोकने आणि सुरक्षा वैशिष्ट्ये नक्कीच तपासा. प्रश्न- रात्रभर एसी चालवणे सुरक्षित आहे का?
उत्तर: उन्हाळ्यात बरेच लोक रात्रभर एसी चालवतात, परंतु लक्षात ठेवा की जर खोलीत वायुवीजन नसेल किंवा एसी जुना असेल आणि सर्व्हिसिंग केली नसेल, तर त्यामुळे आग लागू शकते किंवा जास्त गरम होऊ शकते. अशा परिस्थितीत, रात्रीचा टायमर सेट करणे चांगले होईल, जेणेकरून काही तासांनी एसी आपोआप बंद होईल. तसेच खोलीची खिडकी किंवा वायुवीजन थोडे उघडे ठेवा, जेणेकरून गरम हवा बाहेर जाऊ शकेल. प्रश्न- एसीमध्ये सर्ज प्रोटेक्टर किंवा एमसीबी का आवश्यक आहे? उत्तर: जेव्हा विद्युत प्रवाह अचानक वाढतो, तेव्हा सर्ज प्रोटेक्टर किंवा मिनी सर्किट ब्रेकर (MCB) सिस्टम बंद करतो, ज्यामुळे शॉर्ट सर्किट आणि आगीचा धोका टळतो. ही एक छोटी गुंतवणूक आहे, परंतु सुरक्षिततेच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाची आहे. प्रश्न- एसी खरेदी करताना BIS मार्क पाहणे का महत्त्वाचे आहे? उत्तर- बीआयएस (ब्युरो ऑफ इंडियन स्टँडर्ड्स) चिन्ह कोणत्याही इलेक्ट्रॉनिक उत्पादनाची सुरक्षितता, गुणवत्ता आणि मानक अनुपालनाची हमी देते. जर एसीला बीआयएस चिन्ह नसेल, तर याचा अर्थ असा की ते भारतीय सुरक्षा मानकांची पूर्तता करत नाही. अशा एसींमध्ये शॉर्ट सर्किट, जास्त गरम होणे किंवा आग लागणे यासारख्या घटनांचा धोका जास्त असतो. प्रश्न- विंडो एसी आणि स्प्लिट एसीच्या सुरक्षिततेत काही फरक आहे का? उत्तर- स्प्लिट एसीचे वायरिंग आणि इंस्टॉलेशन अधिक गुंतागुंतीचे असते, त्यामुळे चुकीचे फिटिंग किंवा निकृष्ट भागांचा वापर केल्याने स्फोटाचा धोका वाढू शकतो. विंडो एसी देखील तेव्हाच सुरक्षित असतो, जेव्हा त्याची कॉम्प्रेशन सिस्टीम योग्यरित्या राखली जाते. दोन्हीमध्ये, सर्व्हिसिंग, वायरिंग आणि वेंटिलेशन ही सर्वात मोठी भूमिका बजावतात.