एका स्क्रॅचने निघतात 23 लाख मायक्रोप्लास्टिक:स्क्रॅच नॉन-स्टिक पॅनमुळे दरवर्षी लाखो लोक पडत आहेत आजारी

तुम्ही तुमच्या घरात नॉन-स्टिक पॅन वापरत असाल. धुताना त्यावर स्क्रॅच आले असतील. तरीही तुम्ही ते वापरत आहात. जर हे खरे असेल तर हा अभ्यास तुमच्यासाठी आहे. २०२२ मध्ये सायन्स डायरेक्टमध्ये प्रकाशित झालेल्या एका अभ्यासानुसार, नॉन-स्टिक पॅनवर फक्त ५ सेमी स्क्रॅचमुळे २.३ दशलक्ष मायक्रोप्लास्टिक बाहेर पडतात. हे मायक्रोप्लास्टिक्स अन्नात मिसळतात आणि आपल्या पोटात जातात आणि १० हून अधिक गंभीर आजारांना कारणीभूत ठरू शकतात. म्हणूनच, आज ‘सेहतनाम’ मध्ये आपण नॉन-स्टिक पॅनमुळे होणाऱ्या नुकसानाबद्दल बोलू. तुम्हाला हे देखील कळेल की- ९९% लोकांच्या रक्तात पॅनमधून पडलेले विषारी पदार्थ अमेरिकेतील लोक आपल्या आधीपासून अनेक वर्षे नॉन-स्टिक पॅन वापरत आहेत. अनेक अभ्यासातून सातत्याने असे दिसून आले आहे की नॉन-स्टिक पॅन वापरल्याने गंभीर आजारांचा धोका वाढतो, म्हणून २०२० मध्ये एक अभ्यास करण्यात आला. नॅशनल लायब्ररी ऑफ मेडिसिनमध्ये प्रकाशित झालेल्या या अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की ९९% अमेरिकन लोकांच्या रक्तात कमीत कमी शोधण्यायोग्य प्रमाणात विषारी पदार्थ बाहेर पडतात जे नॉन-स्टिक पॅन स्क्रॅच केल्यावर बाहेर पडतात. चिंतेची बाब अशी आहे की विकसित देशांच्या स्वयंपाकघरात प्रथम आलेला नॉन-स्टिक पॅन आता भारतासह अनेक विकसनशील देशांमध्ये मोठ्या प्रमाणात वापरला जात आहे. त्यामुळे, भारतातही स्क्रॅच नॉन-स्टिक पॅनमुळे होणाऱ्या आजारांचा धोका वाढत आहे. तव्यावर स्क्रॅच पडल्याने कोणते रोग होण्याचा धोका असतो? नॉन-स्टिक पॅनवर ओरखडे पडल्यामुळे बाहेर पडणाऱ्या रसायनांमुळे थायरॉईडची समस्या आणि हृदयरोग होऊ शकतात. यामुळे यकृत देखील खराब होऊ शकते. यामुळे इतर अनेक आजारांचा धोका देखील वाढू शकतो, ग्राफिक पाहा- ग्राफिकमध्ये दिलेल्या काही आजारांची कारणे सविस्तरपणे समजून घ्या- कर्करोग का होतो? नॉन-स्टिक पॅन स्क्रॅच केल्याने PFAS आणि PTFE सारखी विषारी रसायने बाहेर पडतात. हे पॅनमध्ये शिजवलेल्या पदार्थांमध्ये मिसळले जातात आणि आपल्या पोटात जातात. ही रसायने आणि मायक्रोप्लास्टिक्स रक्तप्रवाहात प्रवेश करतात, ऑक्सिडेटिव्ह ताण वाढवतात आणि डीएनएला त्रास देतात. यामुळे यकृत, मूत्रपिंड आणि वृषण कर्करोगाचा धोका वाढतो. हृदयरोग का होतो? स्क्रॅच केलेल्या नॉन-स्टिक पॅनमधून बाहेर पडणारा पीएफएएस शरीरातील लिपिड मेटाबोलिझम (चरबी पचवण्याची प्रक्रिया) विस्कळीत करतो. यामुळे वाईट कोलेस्ट्रॉल म्हणजेच एलडीएल वाढते. ते धमन्यांमध्ये जमा होऊ लागते, ज्यामुळे हृदयविकाराचा झटका आणि स्ट्रोकचा धोका वाढतो. २०१८ च्या हार्वर्ड विद्यापीठाच्या अभ्यासात असे आढळून आले की ज्या लोकांच्या रक्तात PFAS रसायनांचे प्रमाण जास्त असते त्यांना हृदयरोग आणि उच्च रक्तदाब होण्याची शक्यता इतरांपेक्षा दुप्पट असते. यकृत का खराब होते? स्क्रॅच नॉन-स्टिक पॅनमधून बाहेर पडणारे विषारी पदार्थ आपल्या अन्नासह आपल्या पोटात पोहोचतात. अन्न पचवण्याव्यतिरिक्त, यकृत शरीराला डिटॉक्सिफाय करते आणि विषारी पदार्थ काढून टाकते. यकृताला या धोकादायक विषारी पदार्थांचे विष काढून टाकण्यात खूप अडचण येते आणि ते खराब होऊ लागते. थायरॉईडची समस्या का उद्भवते? स्क्रॅच नॉन-स्टिक पॅनमधून बाहेर पडणारे रसायने शरीरात प्रवेश करू शकतात आणि थायरॉईड ग्रंथीच्या कार्यात व्यत्यय आणू शकतात. यामुळे हायपोथायरॉईडीझम, हायपरथायरॉईडीझम आणि ऑटोइम्यून थायरॉईड रोग होऊ शकतो. गर्भधारणेशी संबंधित गुंतागुंत का होतात? पीएफएएस रसायन हे अंतःस्रावी विघटन करणारे आहे, म्हणजेच ते शरीरातील इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉन संप्रेरकांचे संतुलन बिघडू शकते. यामुळे वंध्यत्वाची समस्या देखील उद्भवू शकते. २०२१ मध्ये ‘एनव्हायर्नमेंटल हेल्थ पर्स्पेक्टिव्हज’ या जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या एका अभ्यासानुसार, पीएफएएसच्या वाढत्या पातळीमुळे महिलांमध्ये प्रजनन क्षमता ३०-४०% कमी होऊ शकते. याशिवाय, गर्भधारणेदरम्यान देखील समस्या उद्भवू शकतात. स्क्रॅच केलेल्या नॉनस्टिक पॅनबद्दल सामान्य प्रश्न आणि उत्तरे प्रश्न: स्क्रॅच नॉन-स्टिक पॅनमध्ये शिजवलेले अन्न तात्काळ आरोग्य समस्या निर्माण करू शकते का? उत्तर: सहसा, स्क्रॅच केलेले पॅन वापरल्याने तात्काळ आरोग्य समस्या उद्भवत नाहीत. एक-दोनदा वापरल्याने नुकसान होते पण त्यामुळे कोणताही गंभीर आजार होत नाही. दीर्घकाळ वापरल्यास, विषारी रसायने शरीरात जमा होत राहतात आणि यामुळे हळूहळू आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात. प्रश्न: नॉन-स्टिक पॅनसाठी सुरक्षित पर्याय कोणते आहेत? उत्तर: जर तुम्हाला नॉन-स्टिक कुकवेअर बदलायचे असेल तर हे सर्वात सुरक्षित पर्याय आहेत- प्रश्न: नॉन-स्टिक पॅन वापरणे पूर्णपणे बंद करावे का? उत्तर: जर तव्यावर ओरखडे नसतील तर ते काळजीपूर्वक वापरता येईल. तथापि, जर त्यावर काही ओरखडे असतील किंवा पॅन जुना झाला असेल तर तो बदलणे चांगले. जाणूनबुजून समस्यांना आमंत्रण देऊ नये. जर तुम्ही अजून नॉन-स्टिक पॅन वापरला नसेल, तर धातूपासून बनवलेली भांडी वापरणे चांगले. प्रश्न: नॉन-स्टिक पॅनवरील ओरखडे दुरुस्त करून सुरक्षित करता येतात का? उत्तर: नाही, एकदा नॉन-स्टिक कोटिंगवर स्क्रॅच झाला की ते पूर्णपणे दुरुस्त करता येत नाही. काही कंपन्या रिफिनिशिंग सेवा देतात. तथापि, भारतात ते अजूनही खूप महाग आहे आणि सर्व पॅनमध्ये ते करणे शक्य नाही. म्हणून, जर ओरखडा असेल तर यावेळी फक्त धातूपासून बनवलेली भांडी घरी आणा.