भारतात दर 40 सेकंदाला येतो एक स्ट्रोक:यामुळे दर 4 मिनिटांनी एक मृत्यू, प्रतिबंधासाठी आवश्यक FAST ट्रिक

वर्ल्ड स्ट्रोक ऑर्गनायझेशन (WSO) नुसार, दरवर्षी जगभरात 1 कोटी 22 लाखांहून अधिक लोकांना स्ट्रोकचा त्रास होतो. त्यापैकी दरवर्षी सुमारे 65 लाख लोकांचा मृत्यू होतो. जगातील 10 कोटींहून अधिक लोकांना त्यांच्या आयुष्यात कधी ना कधी पक्षाघाताचा झटका येतो. वयानुसार त्याचा धोका वाढतो. WSO च्या मते, सध्या त्याचा धोका इतका वाढला आहे की 25 वर्षांच्या वयानंतर, प्रत्येक 4 पैकी 1 व्यक्तीला त्यांच्या आयुष्यात कधीतरी स्ट्रोक होण्याची शक्यता असते. नॅशनल लायब्ररी ऑफ मेडिसिनमध्ये प्रकाशित झालेल्या अभ्यासानुसार, स्ट्रोक हे हृदयविकारानंतर भारतात मृत्यूचे दुसरे प्रमुख कारण आहे. देशात दर चार मिनिटाला स्ट्रोकमुळे एका मृत्यूची नोंद होते. दरवर्षी अंदाजे 1 लाख 85 हजार पक्षाघाताच्या घटना घडतात. याचा अर्थ देशात दर 40 सेकंदाला एका व्यक्तीला पक्षाघाताचा झटका येतो. ग्लोबल बर्डन ऑफ डिसीज (GBD) ची आकडेवारी भारतासाठी अतिशय चिंताजनक आहे. GBD नुसार, 1990 पासून 30 वर्षांत भारतात स्ट्रोकच्या घटनांमध्ये 51% वाढ झाली आहे. म्हणूनच आज ‘ सेहतनामा ‘ मध्ये आपण स्ट्रोकबद्दल बोलणार आहोत. ब्रेन स्ट्रोक म्हणजे काय? ब्रेन स्ट्रोक म्हणजे आपल्या मेंदूच्या धमन्या फुटल्या किंवा ब्लॉक झाल्यामुळे मेंदूच्या पेशींपर्यंत पोहोचणारा रक्तप्रवाह थांबला आहे. त्यामुळे मेंदूला ऑक्सिजनचा पुरवठा थांबतो आणि मेंदूच्या पेशी मरायला लागतात. त्याची लक्षणे अतिशय वेगाने आणि कोणत्याही चेतावणीशिवाय दिसून येतात. न्यूरोलॉजिस्ट डॉ.बलबीर सिंग सोधी यांच्या मते, स्ट्रोकची लक्षणे जितक्या लवकर ओळखली जातील, तितक्या लवकर आणि योग्य दिशेने रुग्णाला उपचार मिळू शकतात. त्यामुळे रुग्णाला वाचवणेही सोपे जाते. स्ट्रोकच्या साडेचार तासांत रुग्ण हॉस्पिटलमध्ये पोहोचला तर त्याच्या ब्लॉक झालेल्या धमन्यांमधील रक्तप्रवाह पुन्हा सुरू होऊ शकतो. या उपचाराला थ्रोम्बोलिसिस म्हणतात. त्यामुळे लवकरात लवकर कारवाई करून रुग्णाला तातडीने रुग्णालयात दाखल करावे. स्ट्रोक ओळखण्याचा मार्ग कोणता आहे? जर एखाद्या व्यक्तीला पक्षाघाताचा झटका आला असेल तर त्याची सुरुवातीची लक्षणे चेहऱ्यावर आणि चेहऱ्याभोवतीच्या अवयवांवर दिसतात. यामुळे चेहऱ्याचा एक भाग सुन्न होऊन त्या भागावरील नियंत्रण सुटू शकते. गोंधळ आणि बोलण्यात अडचण येऊ शकते. तुमची जीभ तुमच्या नियंत्रणात नाही असे तुम्हाला वाटेल. एक किंवा दोन्ही डोळ्यांमध्ये अचानक दृष्टी अस्पष्ट होऊ शकते. अनेक वेळा चक्कर येऊ लागते आणि चालणे कठीण होते. अमेरिकन स्ट्रोक असोसिएशनने हे ओळखण्यासाठी एक जलद युक्ती तयार केली आहे. ग्राफिक पहा: अमेरिकन स्ट्रोक असोसिएशनची नवीन मार्गदर्शक तत्त्वे स्ट्रोक टाळू शकतात दरवर्षी स्ट्रोकच्या वेगाने वाढणारी प्रकरणे पाहता, अमेरिकन हार्ट असोसिएशन (एएचए) आणि अमेरिकन स्ट्रोक असोसिएशन (एएसए) ने अद्ययावत मार्गदर्शक तत्त्वे जारी केली आहेत. प्रतिबंधात्मक उपाय आणि जीवनशैलीत बदल करून पक्षाघाताचा धोका कसा कमी करता येईल हे ते स्पष्ट करते. त्यात असे म्हटले आहे की कोणताही जीवघेणा आजार टाळण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे स्क्रीनिंग. पक्षाघात टाळण्यासाठी रक्तदाब, कोलेस्ट्रॉलची पातळी, रक्तातील साखरेची पातळी आणि लठ्ठपणा वेळोवेळी तपासणे आवश्यक आहे. त्यांना नियंत्रणात ठेवल्यास स्ट्रोकचा संभाव्य धोका टाळता येतो. याशिवाय, इतर कोणत्या टिप्स दिल्या आहेत, ग्राफिकमध्ये पहा: निरोगी पदार्थ आणि पेये निवडा जर तुम्हाला स्ट्रोक टाळायचा असेल तर तुम्ही हार्ट फ्रेंडली हेल्दी आहार घ्यावा. यामुळे रक्तदाब, कोलेस्टेरॉल, मधुमेह आणि वजन नियंत्रणात राहते. आपल्या आहारात जास्तीत जास्त भाज्या, फळे आणि सोयाबीनचा समावेश करण्याचा प्रयत्न करा. पेयांमध्ये लिंबूपाणी आणि नारळपाणी हे चांगले पर्याय असू शकतात. वजन नियंत्रणात ठेवा हृदयविकाराचा झटका आणि स्ट्रोकसाठी लठ्ठपणा हा सर्वात मोठा धोका घटक आहे. त्यामुळे वजन नियंत्रणात ठेवा. यासाठी सकस आणि संतुलित आहार घ्या. शारीरिक क्रियाकलाप करा आणि दररोज 7 तासांची गुणवत्तापूर्ण झोप घ्या. नियमित शारीरिक क्रियाकलाप करा शारीरिक क्रियाकलाप न करणे हे देखील स्ट्रोकसाठी सर्वात मोठे जोखीम घटक आहे. दररोज किमान ४५ मिनिटे हलका व्यायाम करा. हे हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्य आणि मेंदूचे आरोग्य दोन्ही सुधारते. तणावाची पातळी देखील कमी होते. दारू आणि सिगारेटचे सेवन करू नका धूम्रपानामुळे स्ट्रोकचा धोका अनेक पटींनी वाढतो. जास्त मद्यपान केल्याने आपला रक्तदाब वेगाने वाढू शकतो. जर कोणी दारूसोबत सिगारेट पीत असेल तर स्ट्रोकचा धोका अनेक पटींनी वाढतो. दारू आणि सिगारेटच्या सेवनामुळे ‘आ बैल मुझे मार’ अशी परिस्थिती उद्भवू शकते ज्यामुळे पक्षाघाताचा झटका येऊ शकतो. वैद्यकीय स्थिती नियंत्रित करा हृदयविकार असल्यास डॉक्टरांशी बोलून त्यावर नियंत्रण ठेवावे. कोणत्याही प्रकारचे हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग स्ट्रोकसाठी एक प्रमुख जोखीम घटक असू शकतात. ते आधी नियंत्रणात ठेवणे चांगले. तुमच्या कोलेस्टेरॉलची पातळी तपासत राहा उच्च कोलेस्टेरॉल हे स्ट्रोकसाठी एक प्रमुख जोखीम घटक आहे. जर कोलेस्टेरॉलची पातळी आधीच जास्त असेल आणि त्यासोबत तणावही वाढला असेल तर पक्षाघाताचा धोकाही वाढतो. त्यामुळे वेळोवेळी कोलेस्टेरॉलची पातळी तपासत राहा. वर्षातून एकदा संपूर्ण शरीर तपासणी करून घ्या. रक्तदाब नियंत्रणात ठेवा उच्च रक्तदाब हे हृदयविकाराचे प्रमुख कारण आहे. जर ते नियंत्रित केले नाही तर स्ट्रोकचा धोका दुप्पट किंवा कधी कधी चौपट होऊ शकतो. जर रक्तदाब जास्त असेल तर त्याचे निरीक्षण करणे आणि उपचार घेणे खूप महत्वाचे आहे. मधुमेह नियंत्रणात ठेवा जर एखाद्याला मधुमेहाचा त्रास असेल तर पक्षाघाताचा धोका वाढतो. यासाठी रक्तातील साखरेची पातळी नियमितपणे तपासणे गरजेचे आहे. त्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी डॉक्टर काही औषधे घेण्याचा सल्ला देऊ शकतात. याशिवाय जीवनशैली आणि खाण्याच्या सवयींमध्ये आवश्यक सुधारणा करा. 7 तासांची झोप नियमितपणे घ्या. तुमची औषधे वेळेवर घेत राहा तुमचा जीवनशैलीतील आजार, हृदयविकार किंवा इतर कोणत्याही वैद्यकीय स्थितीवर उपचार होत असल्यास, नियमितपणे औषधे घेत राहा. त्यामुळे आजार नियंत्रणात राहतील आणि पक्षाघाताचा धोकाही कमी होईल.