जम्मू-काश्मीर निवडणूक- 1.25 लाख काश्मिरी पंडित मतदार, खोऱ्यात फक्त 6000:8 जागांवर काश्मिरी पंडित महत्त्वाचे, परंतु हेदेखील स्थानिक आणि बाहेरील लोकांमध्ये विभागलेले

श्रीनगर डाउनटाउन. हाच भाग, जो 2019 पूर्वी काश्मीरमध्ये दगडफेक आणि हिंसाचाराचे प्रमुख केंद्र होता. पण, जम्मू-काश्मीर विधानसभा निवडणुकीच्या गदारोळात, येथे पसरलेली शांतता आश्चर्यकारक आहे. याचे प्रमुख कारण म्हणजे काश्मिरी पंडित. प्रत्यक्षात येथे 3 जागा आहेत. त्यापैकी एक हब्बा कादल आहे, जिथे एकूण 92 हजार मतदारांपैकी 25 हजार काश्मिरी पंडित आहेत, परंतु, कुटुंबे फक्त 100 आहेत आणि त्यांचीही या निवडणुकीत महत्त्वाची भूमिका आहे. उर्वरित मतदार जम्मू किंवा इतर राज्यांतील जगती बस्ती येथे स्थायिक आहेत, जे तेथे बांधलेल्या मतदान केंद्रात मतदान करतील. संपूर्ण काश्मीरमध्ये 8 जागा आहेत, जिथे काश्मिरी पंडित मतदार 8% ते 25% पर्यंत आहेत. त्यापैकी केवळ 6 हजार खोऱ्यात आहेत. उर्वरित जम्मू आणि देशाच्या इतर भागात आहेत. कोविडनंतर स्थलांतरित-स्थानिक समस्या वाढल्या यावेळी तुम्ही संपूर्ण हब्बा कडालमध्ये फेरफटका मारा, इथे ना निवडणुकीचे बॅनर, ना पोस्टर, ना ढोल-ताशे दिसणार नाहीत. याचे कारण 76 वर्षीय पंडित मकबूल भट यांनी सांगितले. म्हणाले- आम्ही स्वप्नात जगणे सोडून दिले, राजकीय आश्वासनांमध्ये सहा वर्षे गेली. आम्ही तिथेच आहोत. 2019 पासून एकही काश्मिरी पंडित स्वतःहून खोऱ्यात परतला नाही, परंतु सरकार त्यांना स्थलांतरित म्हणत परत आणत आहे. 1990 च्या हिंसाचारातही ज्यांनी काश्मीर सोडले नाही, त्यांना नोकऱ्या आणि सरकारी सुविधा दिल्या जात आहेत, त्यांचे ऐकले जात नाही. निवडणुकांमध्ये स्थलांतरित विरुद्ध स्थानिक काश्मिरी पंडितांचा मुद्दा आहे का, असे विचारले असता, भट म्हणाले – कोविडनंतर असेच आहे. आपल्या गरजा आपल्या आहेत… धर्मावर नाही, वीज, पाणी, रुग्णालये देणाऱ्यांना आम्ही मतदान करू दक्षिण काश्मीरमधील पुलवामा मतदारसंघात 8000 पंडित मतदार आहेत. तर राजपोरामध्ये 9 हजार. राजपोरामध्ये दोन काश्मिरी पंडित रिंगणात आहेत. अनंतनाग जिल्ह्यातील शांगूस मतदारसंघात 10 हजार पंडित मतदार आहेत. येथील अनिल कौल म्हणाले की, वीज, पाणी आणि उत्तम आरोग्य सेवा या मुस्लीम आणि हिंदूंसाठी महत्त्वाच्या आहेत, कारण त्यांच्याशिवाय आपण जगत आहोत. पुलवामा येथील जानकी नाथ म्हणतात की, आम्ही धर्माच्या आधारावर मतदान करणार नाही, आम्ही फक्त त्यालाच निवडू जो आमच्या मूलभूत गरजा पूर्ण करेल. बारामुल्ला, सोपोर, बिरवाह या जागांवरही काश्मिरी पंडित मतदार 10% पर्यंत आहेत. पुनर्वसन ऐकताना मुलांची मुलंही मोठी झाली… 1990 च्या हिंसाचारात जीव वाचवून जम्मूला पोहोचलेल्या जानकी कौल म्हणतात की, खोऱ्यात आम्हाला पूर्ण सन्मानाने पुनर्वसन हवे आहे. अनेक दशकांपासून संपूर्ण पंडित समाज याची वाट पाहत आहे. आता आमच्याकडे आलेले सर्वच उमेदवार पुनर्वसनाचे आश्वासन देत आहेत, पण आश्वासने ऐकून आमची मुले मोठी झाली आहेत. 14 पंडित उमेदवार, त्यापैकी 6 एकटे हब्बा कडालमध्ये निवडणुकीच्या पहिल्या दोन टप्प्यात, 14 काश्मिरी पंडित उमेदवारांनी (2014 मध्ये 8) काश्मीरमध्ये उमेदवार उभे केले आहेत, त्यापैकी 6 हब्बा कादलमध्ये आहेत. 25 सप्टेंबर रोजी मतदान आहे. 1990 पूर्वी पंडित हे एकमेव आमदार होते, मात्र दोन निवडणुकांपासून ही जागा नॅशनल कॉन्फरन्सच्या खात्यात आली आहे. मैसुमा हब्बा कादलच्या पुढे आहे. येथेही पंडितांची निराशा झाली आहे. हा परिसरही काश्मीरच्या स्वातंत्र्याच्या घोषणांनी गुंजत होता, पण इथेही काश्मिरी पंडितांची निराशा झाली आहे. 46 वर्षीय सुनैना पंडित सांगतात की, आम्ही शांततेने जगत आहोत, त्यामुळे आम्हीही शांततेने निवडणुकीत भाग घेत आहोत. भाजपने केवळ 50 टक्केच अपेक्षा पूर्ण केल्या आहेत.