लठ्ठपणा ही मोठी समस्या, WHO ने म्हटले- ही पुढची महामारी:प्रत्येक 8वी व्यक्ती लठ्ठ, डॉक्टरांनी व्यक्त केली चिंता; आजपासूनच कमी करा वजन

वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (WHO) च्या मते, लठ्ठपणा ही महामारी बनली आहे. महामारी म्हणजे असा आजार जो जगात वेगाने पसरत आहे. लठ्ठपणामुळे होणाऱ्या जीवघेण्या आजारांमुळे दरवर्षी 28 लाख प्रौढांचा मृत्यू होत आहे. भारत आणि जगातील सर्व देश लठ्ठपणाबद्दल चिंतित आहेत. WHO देखील याबद्दल चिंतित आहे. लठ्ठपणा यापुढे हलक्यात घेता येणार नाही, असे जगभरातील डॉक्टरांना वाटते. हे अधिक स्पष्टपणे समजून घेण्याची गरज आहे. त्यामुळे आता लठ्ठपणा ओळखण्याची पद्धत पूर्वीपेक्षा अधिक शास्त्रीय करण्यावर भर दिला जात आहे. भारतातील डॉक्टर गेल्या 15 वर्षांपासून लठ्ठपणा शोधण्यासाठी बॉडी मास इंडेक्स (BMI) टूल वापरत आहेत. यामध्ये लोकांची उंची आणि वजन यांचे प्रमाण वापरून कोणी लठ्ठ आहे की नाही हे ठरवले जाते. मात्र आता याबाबत नवीन मार्गदर्शक तत्त्वे आली आहेत. आता लठ्ठपणा शोधण्यासाठी बीएमआयचा वापर केवळ सपोर्ट मॉनिटरिंग टूल म्हणून केला जाईल. त्यामुळे आज ‘ सेहतनामा ‘ मध्ये आपण जाणून घेणार आहोत की लठ्ठपणाची नवीन व्याख्या काय आहे. तुम्ही हे देखील शिकाल की- लठ्ठपणाची नवीन व्याख्या काय आहे? लॅन्सेट डायबिटीज अँड एंडोक्राइनोलॉजी कमिशनमध्ये जगभरातील 58 तज्ज्ञ डॉक्टरांनी लठ्ठपणाची नवी व्याख्या दिली आहे. आतापर्यंत, लठ्ठपणा शोधण्यासाठी जगभरात वापरला जाणारा बीएमआय यापुढे पुरेसा राहणार नाही. ते अधिक शास्त्रीय आणि वैद्यकीय पद्धतीने समजून घेण्याची गरज असल्याचे डॉक्टरांचे मत आहे. संशोधनात असे दिसून आले आहे की लठ्ठपणा अधिक शास्त्रोक्त पद्धतीने समजून घेतल्यास, कोणत्या प्रकारचा लठ्ठपणा कोणत्या रोगांसाठी धोका बनू शकतो हे ओळखण्यास मदत होईल. त्या दिशेने काम करून आपण त्या सर्व आजारांचा धोका टाळू शकतो. BMI च्या कमतरता काय आहेत? बीएमआयचा सर्वात मोठा दोष म्हणजे ते चरबी आणि स्नायूंमध्ये फरक करत नाही. समजा एखाद्या व्यक्तीचा BMI 30 आहे, पण त्याचे वजन स्नायू आणि हाडांच्या घनतेमुळे जास्त आहे. अशा स्थितीत तंदुरुस्त असूनही तो बीएमआयनुसार लठ्ठ आहे. तर, जर दुसऱ्या व्यक्तीच्या कमरेभोवती चरबी जमा झाली असेल, परंतु त्याचा BMI फक्त 24 असेल, तर तो BMI नुसार तंदुरुस्त आहे. बीएमआयच्या या कमतरतांबाबत डॉक्टरांनी अनेकदा प्रश्न उपस्थित केले आहेत. त्यामुळे अनेकांना आवश्यक उपचार वेळेवर मिळत नाहीत. खालच्या ओटीपोटात जमा झालेली चरबी हात आणि पाय यांच्या चरबीपेक्षा जास्त धोकादायक असते. कंबरेभोवती जमा झालेली चरबी किंवा यकृत आणि हृदयात जमा झालेली चरबी जास्त धोकादायक असल्याचे नव्या संशोधनातून स्पष्ट करण्यात आले आहे. यामुळे हात, पाय किंवा त्वचेखाली जमा झालेल्या चरबीपेक्षा जास्त आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात. त्यामुळे अनेक जुनाट आजारांचा धोका संभवतो. लठ्ठपणासाठी नवीन मार्गदर्शक तत्त्वे काय आहेत? जगातील सर्वच देश लठ्ठपणाच्या समस्येला गांभीर्याने घेत आहेत. भविष्यात हा मोठा धोका होऊ शकतो. त्यामुळे अनेक गंभीर आजारांचा धोका निर्माण होऊ शकतो. त्यामुळे नवीन मार्गदर्शक तत्त्वांमध्ये उपचाराची दोन टप्प्यांत विभागणी करण्याचा सल्ला देण्यात आला आहे. क्लिनिकल लठ्ठपणा म्हणजे काय? क्लिनिकल लठ्ठपणा हा एक जुनाट आजार आहे, ज्यामुळे शरीरात जमा झालेल्या अतिरिक्त चरबीमुळे अवयवांचे कार्य प्रभावित होऊ लागते. दैनंदिन कामात अडचण. ते ओळखण्यासाठी संशोधकांनी मुले आणि प्रौढांसाठी वेगवेगळे निकष तयार केले आहेत. यामुळे सहसा सांधेदुखी, श्वास घेण्यात अडचण, हृदय बंद पडणे आणि अवयव निकामी होणे यांसारखी लक्षणे दिसतात. प्रीक्लिनिकल लठ्ठपणा म्हणजे काय? प्रीक्लिनिकल लठ्ठपणाचा अर्थ असा आहे की या रोगामुळे अद्याप कोणतीही आरोग्य समस्या उद्भवलेली नाही. मात्र, यामुळे टाईप-2 मधुमेह, हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधीचे आजार आणि काही कर्करोग यांसारख्या गंभीर आजारांचा धोका वाढत आहे. याशिवाय शरीरात अतिरिक्त चरबी दिसून येते. त्यात काही सुधारणा केल्या तर आरोग्याच्या गंभीर परिस्थितीचा धोका टळू शकतो, याला खूप वाव आहे. लठ्ठपणाशी संबंधित काही सामान्य प्रश्न आणि उत्तरे प्रश्न: जगभरातील लठ्ठपणाशी संबंधित आकडेवारी काय सांगते? उत्तर: जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) नुसार, जगातील प्रत्येक 8वी व्यक्ती लठ्ठपणाने ग्रस्त आहे. हा आजार इतक्या वेगाने वाढत आहे की WHO याला महामारी मानत आहे. लठ्ठपणामुळे हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग आणि कर्करोग यांसारख्या अनेक गंभीर आजारांचा मार्ग मोकळा होतो. प्रश्न: लठ्ठपणाबद्दल डब्ल्यूएचओ इतके चिंतित का आहे? उत्तर: WHO च्या मते, लठ्ठपणामुळे असंसर्गजन्य रोग होऊ शकतात. यामुळे हृदयविकार आणि फुफ्फुसाच्या संसर्गाचा धोकाही वाढतो. दरवर्षी जगभरात 28 लाख लोक जास्त वजन किंवा लठ्ठपणामुळे मरत आहेत. प्रश्न: लठ्ठपणामुळे कोणत्या रोगांचा धोका होऊ शकतो? उत्तरः लठ्ठपणामुळे अनेक जुनाट आजारांचा धोका वाढतो. प्रश्न: लठ्ठपणा वाढण्याची कारणे कोणती? उत्तर: लठ्ठपणाचे सर्वात मूलभूत कारण म्हणजे शरीराच्या रोजच्या गरजेपेक्षा जास्त कॅलरी वापरणे. याशिवाय बैठी जीवनशैली, कमी शारीरिक हालचाली, जंक फूड, अल्ट्रा प्रोसेस्ड फूड, साखरयुक्त पेये आणि झोप न लागणे अशी अनेक कारणे आहेत. प्रश्न: वाढत्या लठ्ठपणामुळे कर्करोगाचा धोका वाढतो का? उत्तर: होय, हे खरे आहे. वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन आणि जगातील सर्व मोठे डॉक्टर जगाला याबाबत सावध करत आहेत. यामुळे अनेक जुनाट आजारांचा धोका वाढतो. लठ्ठपणामुळे, तंदुरुस्त लोकांपेक्षा 13 प्रकारच्या कर्करोगाचा धोका अनेक पटींनी जास्त असतो. प्रश्न: वाढत्या लठ्ठपणामुळे स्लीप एपनिया होऊ शकतो का? उत्तर: होय, वाढत्या लठ्ठपणामुळे स्लीप एपनिया देखील होऊ शकतो. खरे तर स्लीप एपनियाचे मुख्य कारण म्हणजे लठ्ठपणा. घशात चरबी जमा झाल्यामुळे श्वसनमार्ग संकुचित होऊ लागतो. त्यामुळे झोपेच्या वेळी श्वास घेण्यास त्रास होतो.