निवडणूक आयोग AIच्या वापरासाठी गाइडलाइन आणणार:प्रयोगाचे नियम आणि पद्धत ठरवणार; बिहार विधानसभा निवडणुकीत दिसतील पडसाद

निवडणूक प्रचारासाठी सामग्री तयार करण्यात कृत्रिम बुद्धिमत्तेची (एआय) भूमिका झपाट्याने वाढत आहे. हे लक्षात घेता, निवडणूक आयोग त्याचा गैरवापर थांबवण्यासाठी आणि त्याचा चांगला वापर करण्यास प्रोत्साहन देण्यासाठी मार्गदर्शक तत्त्वे बनवत आहे. याची झलक बिहार विधानसभा निवडणुकीत दिसून येते. सूत्रांनी सांगितले की, राजकीय पक्ष, मीडिया आणि सोशल मीडियाला जनरेटिव्ह एआयशी संबंधित सामग्री उघड करावी लागेल. प्रसिद्धीमध्ये एआय वापरण्याचे नियम आणि पद्धती स्पष्ट केल्या जातील. बनावट आणि डीपफेक प्रमोशनल व्हिडिओ आणि ऑडिओबाबतही मार्गदर्शक तत्त्वे तयार केली जात आहेत. मतदारांना गोंधळात टाकण्यासाठी किंवा त्यांच्या निवडींवर चुकीचा प्रभाव पाडण्यासाठी एआय सामग्रीचा वापर केला जाणार नाही याची खात्री करणे हा यामागचा उद्देश आहे. तसेच, मतदारांच्या गोपनीयतेशी किंवा निवडणुकीच्या निष्पक्षतेशी तडजोड होणार नाही याची खात्री करण्यासाठी प्रयत्न केले जातील. लोकसभा निवडणुकीत ५ कोटींहून अधिक रोबोट कॉल्स झाले
जागतिक निवडणूक ट्रॅकिंगवरील एआयच्या अहवालाच्या पार्श्वभूमीवर आयोगाचे हे पाऊल महत्त्वाचे आहे. यावरून असे दिसून येते की २०२४ च्या लोकसभा निवडणुकीत एआयचा वापर अमेरिकन निवडणुकांपेक्षा १०% जास्त आणि ब्रिटिश निवडणुकांपेक्षा ३०% जास्त आहे. फ्युचर शिफ्ट लॅब्सच्या या अहवालात ७४ देशांमधील निवडणुकांमध्ये एआयचा मागोवा घेण्यात आला. भारतीय निवडणुकांमध्ये त्याचा जास्तीत जास्त वापर ८०% होता. एआय वापरून ५ कोटींहून अधिक रोबोट कॉल करण्यात आले. या डीपफेक कॉल्समधील मजकूर उमेदवारांच्या आवाजातून निर्माण झाला होता. डीपफेकचे प्रचार साहित्य २२ भाषांमध्ये तयार करण्यात आले. निवडणुकीत बनावट व्हिडिओचे ३ प्रकरणे १. गृहमंत्र्यांचा बनावट व्हिडिओ अनेक अकाउंट्सनी शेअर केला: २७ एप्रिल २०२४ रोजी गृहमंत्री अमित शहा यांचा एक बनावट व्हिडिओ सोशल मीडियावर व्हायरल झाला. ते तेलंगणा काँग्रेस आणि मुख्यमंत्री रेवंत रेड्डी यांनी शेअर केले होते. यामध्ये तो एससी-एसटी आणि ओबीसींचे आरक्षण संपवण्याबद्दल बोलताना ऐकू आला. पीटीआयच्या फॅक्ट चेक युनिटने म्हटले आहे की मूळ व्हिडिओमध्ये अमित शहा यांनी तेलंगणामधील मुस्लिमांसाठी असंवैधानिक आरक्षण काढून टाकण्याबद्दल बोलले होते. २८ एप्रिल रोजी दिल्ली पोलिसांनी या प्रकरणी एफआयआर नोंदवला आणि तेलंगणाचे मुख्यमंत्री रेवंत रेड्डी यांना समन्स बजावले. २. काँग्रेस नेत्याचा व्हिडिओ व्हायरल, म्हणाला- तृणमूल काँग्रेसपेक्षा भाजपला मतदान करणे चांगले: तृणमूल काँग्रेसने काँग्रेस नेते अधीर रंजन चौधरी यांचा व्हिडिओ शेअर केला. यामध्ये, पश्चिम बंगालमधील मुर्शिदाबाद येथील एका रॅलीत ते असे म्हणताना ऐकले गेले की, टीएमसीला मतदान करण्याऐवजी भाजपला मतदान करणे चांगले होईल. यावर टीएमसीने म्हटले की, अधीर रंजन हे भाजपचे बी टीम आहेत. त्यावर काँग्रेसने म्हटले की, व्हिडिओमध्ये छेडछाड करण्यात आली आहे. पश्चिम बंगाल काँग्रेस समितीने या व्हिडिओबाबत निवडणूक आयोगाकडे तक्रार दाखल केली आणि आरोपींवर कायदेशीर कारवाई करण्याचे आवाहन केले. ३. लोकसभा निवडणुकीपूर्वी आमिर खान डीपफेकचा बळी ठरला: आमिर खानचा एक व्हिडिओ व्हायरल झाला. यामध्ये तो एका पक्षाला पाठिंबा देताना दिसला. या २७ सेकंदाच्या व्हिडिओमध्ये आमिरला असे म्हणताना दाखवण्यात आले आहे की – भारत हा गरीब देश नाही. प्रत्येक नागरिक करोडपती आहे. प्रत्येक व्यक्तीकडे किमान १५ लाख रुपये असले पाहिजेत. व्हिडिओमध्ये अभिनेता पुढे म्हणतो – तू काय म्हणालास, तुझ्याकडे १५ लाख रुपये नाहीत. मग तुमचे १५ लाख रुपये कुठे गेले? पोकळ आश्वासनांपासून सावध रहा, अन्यथा तुमचे नुकसान होईल. या व्हिडिओवर आमिरने म्हटले होते की तो कोणत्याही पक्षाचे समर्थन करत नाही आणि हा व्हिडिओ डीपफेक आहे. या प्रकरणात त्याने सायबर सेलमध्ये एफआयआर देखील दाखल केला होता. मीडिया रिपोर्ट्समध्ये असा दावा करण्यात आला आहे की हा व्हिडिओ आमिरने त्याच्या सत्यमेव जयते शोचा प्रोमो शूट केला तेव्हाचा आहे. एआयच्या मदतीने आमिरचा आवाज बदलण्यात आला.