शेंगदाण्याचे 9 फायदे:पौष्टिकतेने समृद्ध, 50 ग्रॅमपेक्षा जास्त खाणे हानिकारक, आहारतज्ज्ञांकडून जाणून घ्या- कोणी खाऊ नये

निसर्गाने आपल्याला आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर असे अनेक अन्नपदार्थ दिले आहेत. शेंगदाणे देखील यापैकी एक आहेत. त्याला इंग्रजीत पीनट म्हणतात. शेंगदाणे जमिनीखाली वाढतात. त्यात बदाम, अक्रोड आणि पिस्ता यांसारख्या सुक्या मेव्यांइतकेच पोषक घटक असतात. नॅशनल लायब्ररी ऑफ मेडिसिनमध्ये प्रकाशित झालेल्या अहवालानुसार, शेंगदाण्यामध्ये अनेक जीवनसत्त्वे आणि खनिजे असतात, जी चांगल्या आरोग्यासाठी आवश्यक असतात. ‘स्टॅटिस्टा’ या जागतिक डेटाबेसनुसार, चीननंतर भारत हा जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचा शेंगदाण्याचा सर्वात मोठा उत्पादक आणि ग्राहक देश आहे. २०२१ मध्ये देशात ६.२ दशलक्ष मेट्रिक टन शेंगदाणे वापरले गेले. म्हणूनच, आज सेहतनामामध्ये आपण अशा शेंगदाण्यांबद्दल बोलू जे पोषक तत्वांनी समृद्ध असतात. तुम्हाला हे देखील कळेल की- पोषक तत्वांनी समृद्ध शेंगदाणे शेंगदाण्यांना ‘गरिबांचे बदाम’ म्हटले जाते, कारण ते बदामांपेक्षा स्वस्त असतात आणि त्यात सर्व आवश्यक पोषक घटक असतात. युनायटेड स्टेट्स डिपार्टमेंट ऑफ अ‍ॅग्रीकल्चर (USDA) नुसार, शेंगदाण्यांमध्ये प्रथिने, फायबर, लोह, मॅग्नेशियम, फॉस्फरस, पोटॅशियम, जस्त, कॅल्शियम, व्हिटॅमिन ई आणि व्हिटॅमिन बी६ भरपूर प्रमाणात असतात. अन्न आणि औषध प्रशासन (FDA) नुसार, शेंगदाणे फायबरचा चांगला स्रोत आहेत. त्याच्या कार्बोहायड्रेट्समध्ये सुक्रोज आणि स्टार्च असते, जे उर्जेचे उत्कृष्ट स्रोत आहेत. याशिवाय, शेंगदाण्यामध्ये इतर अनेक पोषक घटक असतात. खाली दिलेल्या ग्राफिकवरून १०० ग्रॅम शेंगदाण्याचे पौष्टिक मूल्य जाणून घ्या- शेंगदाणे आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर आहेत अमेरिकन पीनट कौन्सिलच्या मते, शेंगदाण्यामध्ये निरोगी चरबी असतात, जी हृदयाच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर असतात. यामध्ये मुबलक प्रमाणात फायबर असते, जे पचनसंस्था निरोगी ठेवते. शेंगदाण्यामध्ये फिनोलिक अॅसिड आणि फ्लेव्होनॉइड्ससारखे अँटीऑक्सिडंट्स आढळतात. त्याच्या सालींमध्ये उच्च प्रमाणात अँटीऑक्सिडंट्स आणि दाहक-विरोधी संयुगे असतात, ज्यामुळे संधिवात आणि कर्करोगासारख्या गंभीर आजारांचा धोका कमी होतो. याशिवाय, शेंगदाणे रक्तातील साखर आणि कोलेस्टेरॉलची पातळी कमी करण्यास देखील मदत करतात. एकंदरीत, शेंगदाणे हे एकूण आरोग्यासाठी फायदेशीर आहेत. खाली दिलेल्या ग्राफिकवरून हे समजून घ्या- जास्त शेंगदाणे खाणे हानिकारक अर्थात, शेंगदाणे आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर आहेत, परंतु ते जास्त प्रमाणात खाल्ल्याने काही आरोग्य समस्या देखील उद्भवू शकतात. जसे की- शेंगदाण्यांशी संबंधित काही सामान्य प्रश्न आणि उत्तरे प्रश्न- शेंगदाणे खाण्याची योग्य पद्धत कोणती?
उत्तर- शेंगदाणे रात्रभर भिजवून सकाळी खाणे चांगले. ते कच्चे किंवा हलके भाजून खाल्ले जाऊ शकते. शेंगदाणे तळून किंवा मीठ घालून खाल्ल्याने त्यात कॅलरीज आणि सोडियमचे प्रमाण वाढते, जे आरोग्यासाठी हानिकारक आहे. प्रश्न- आहारात शेंगदाणे कसे समाविष्ट करता येतील?
उत्तर- तुम्ही ते तुमच्या आहारात अनेक प्रकारे समाविष्ट करू शकता. जसे की उकळून, चटणी बनवणे, पीनट बटर किंवा पीनट ऑइलच्या स्वरूपात. याशिवाय, पोहे, उपमा किंवा साबुदाणा खिचडीमध्ये शेंगदाणे देखील जोडले जातात. शेंगदाण्याची चिक्की बनवली जाते आणि खाल्ली जाते. ते गरम दुधात मिसळून देखील सेवन केले जाऊ शकते. प्रश्न- शेंगदाणे खाण्याची योग्य वेळ कोणती?
उत्तर- सकाळच्या नाश्त्यात किंवा दुपारच्या जेवणात शेंगदाणे खाणे चांगले. रात्रीच्या जेवणापूर्वी किंवा झोपण्यापूर्वी शेंगदाणे खाऊ नयेत. हे पचनसंस्थेला हानी पोहोचवू शकते, कारण ते पचण्यास वेळ लागतो. प्रश्न- एका दिवसात किती शेंगदाणे खाऊ शकतात?
उत्तर: डॉ. राम मनोहर लोहिया इन्स्टिट्यूट ऑफ मेडिकल सायन्सेस, लखनौ येथील वरिष्ठ आहारतज्ज्ञ डॉ. पूनम तिवारी म्हणतात की, एका दिवसात जास्तीत जास्त ४२ ते ५० ग्रॅम शेंगदाणे खाणे सुरक्षित आहे. यापेक्षा जास्त खाणे हानिकारक ठरू शकते. प्रश्न- पॅक केलेले शेंगदाणे हानिकारक आहेत का?
उत्तर: बाजारात उपलब्ध असलेल्या पॅक केलेल्या शेंगदाण्यांमध्ये मीठ किंवा मसाल्यांचे प्रमाण जास्त असते. याशिवाय, शेंगदाण्यांचे शेल्फ लाइफ वाढवण्यासाठी त्यात प्रिझर्वेटिव्ह्ज जोडले जातात. म्हणून, पॅक केलेले शेंगदाणे चांगल्यापेक्षा जास्त नुकसान करतात. प्रश्न- मधुमेही लोकही शेंगदाणे खाऊ शकतात का?
उत्तर: डॉ. पूनम तिवारी म्हणतात की हो, मधुमेही लोक शेंगदाणे खाऊ शकतात. शेंगदाण्यांचा ग्लायसेमिक इंडेक्स आणि ग्लायसेमिक लोड खूपच कमी असतो. याचा अर्थ असा की शेंगदाण्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी वेगाने वाढत नाही. प्रश्न: मुलांना किती वयानंतर शेंगदाणे देता येतील?
उत्तर: जेव्हा मूल घन आहार घेऊ लागते, तेव्हा तुम्ही त्याला शेंगदाणे देऊ शकता. मुलांना शेंगदाणे देताना विशेष काळजी घ्यावी. संपूर्ण शेंगदाण्याऐवजी त्यांना दुधासोबत चूर्ण केलेले शेंगदाणे द्यावे. प्रश्न- मुलांना पीनट बटर खायला देणे फायदेशीर आहे का?
उत्तर- पीनट बटर हे प्रथिनांचे समृद्ध स्रोत आहे. त्यामध्ये असलेले निरोगी चरबी मुलांच्या स्नायू, मेंदू, मज्जासंस्था आणि डोळ्यांसाठी खूप फायदेशीर आहे. तथापि, ते मोठ्या प्रमाणात देऊ नये. प्रश्न – शेंगदाणे कोणी खाऊ नयेत?
उत्तर: शेंगदाणे कोणीही खाऊ शकतो, पण काही लोकांनी ते टाळावे. जसे की- याशिवाय, जर तुम्हाला काही आरोग्य समस्या असतील तर तुमच्या आहारात शेंगदाणे समाविष्ट करण्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.