वायूदलात लढाऊ विमाने व वैमानिकांची कमतरता:114 लढाऊ विमानांचा करार प्रलंबित, 2028 पर्यंत तेजसची डिलिव्हरी; सरकारने समिती स्थापन केली

भारतीय हवाई दलात (IAF) लढाऊ विमाने आणि वैमानिकांची कमतरता आहे. सरकारकडे 114 लढाऊ विमाने खरेदी करण्याचा करार प्रलंबित आहे. हवाई दलाने एचएएलला 83 तेजस मार्क-1ए बनवण्याचे कंत्राट दिले आहे, परंतु अमेरिकन कंपनीकडून इंजिन पाठवण्यास उशीर झाल्यामुळे 2028 पर्यंतच डिलिव्हरी होईल. गेल्या महिन्यात दिल्लीत झालेल्या एअर फोर्स कमांडर्स कॉन्फरन्समध्ये हवाई दलाने याची माहिती संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह यांना दिली होती. या उणिवांवर मात करण्यासाठी केंद्र सरकारने संरक्षण सचिव राजेश कुमार सिंह यांच्या नेतृत्वाखाली उच्चस्तरीय समिती स्थापन केली आहे. ही समिती गरजा लक्षात घेऊन जुन्या-नव्या प्रकल्पांवर लक्ष ठेवणार आहे. या समितीमध्ये संरक्षण सचिव (उत्पादन) संजीव कुमार, संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्था (DRDO) प्रमुख डॉ. समीर व्ही. कामत आणि हवाई दलाचे उपप्रमुख एअर मार्शल टी. सिंह यांचा समावेश आहे. ही समिती दोन ते तीन महिन्यांत आपला अहवाल संरक्षणमंत्री राजनाथ सिंह यांना सादर करणार आहे. CAG अहवाल- IAF मध्ये वैमानिकांची कमतरता त्याचवेळी, कॅगच्या अहवालात भारतीय हवाई दलात वैमानिकांच्या कमतरतेची आकडेवारी देण्यात आली आहे. फेब्रुवारी 2015 मध्ये 486 वैमानिकांची कमतरता होती, जी 2021 च्या अखेरीस 596 पर्यंत वाढली. 2016 ते 2021 या कालावधीत 222 प्रशिक्षणार्थी वैमानिकांची भरती करण्याची योजना होती, परंतु हवाई दल हे लक्ष्य पूर्ण करू शकले नाही. HAL कडे तेजसची ऑर्डर फेब्रुवारी 2021 मध्ये, हवाई दलाने हिंदुस्तान एरोनॉटिक्स लिमिटेड (HAL) ला 46 हजार 898 कोटी रुपयांच्या 83 सिंगल इंजिन तेजस लढाऊ विमानांच्या निर्मितीचे काम दिले आहे. पण अमेरिकन कंपनी जनरल इलेक्ट्रिकने इंजिन पाठवले नाहीत त्यामुळे HAL त्यांच्या पुरवठ्याला उशीर करत आहे. HAL 2024-25 या आर्थिक वर्षात 16 तेजस विमाने हवाई दलाला देणार होती पण आता फक्त 2-3 जेट विमाने पुरवू शकणार आहे. 4.5 जनरेशन जेटची कमतरता भारतीय हवाई दलात 4.5 जनरेशन जेटची कमतरता आहे. या पिढीतील 1.25 लाख कोटी रुपयांची 114 लढाऊ विमाने खरेदी करण्याचा प्रकल्प सरकारकडे प्रलंबित आहे. त्यापैकी काही विमाने परदेशातून आणली जातील आणि उर्वरितांसाठी समिती देशातच उत्पादन सुचवू शकते. ही जेट विमाने चीनच्या सीमेवर तैनात करण्याची सरकारची योजना आहे. राफेलमध्ये बसू शकतात तीन प्रकारचे क्षेपणास्त्र हवाई दलाकडे सध्या 4.5 पिढीची 36 राफेल विमाने आहेत. जी सरकारने 2016 मध्ये फ्रान्सकडून खरेदी केली होती. राफेल वेग, शस्त्र वाहून नेण्याची क्षमता आणि हल्ला करण्याची क्षमता यासाठी ओळखले जाते. हे सिंगल आणि ड्युअल सीटर दोन्ही पर्यायांसह येते. भारताने 28 सिंगल आणि 8 ड्युअल सीटर राफेल खरेदी केली आहे. राफेलची स्ट्राइक रेंज 3,700 किलोमीटर आहे. यामध्ये तीन प्रकारची क्षेपणास्त्रे बसवता येतील. जसे हवेतून हवेत मारा करणारे मेटियर, हवेतून जमिनीवर मारा करणारे स्कॅल्प आणि हॅमर क्षेपणास्त्रे. राफेल सुरू होताच ते अवघ्या एका सेकंदात 300 मीटरची उंची गाठू शकते. म्हणजे एका मिनिटात राफेल 18 हजार मीटरची उंची गाठते. त्याचा चढाईचा दर चीन आणि पाकिस्तानकडे उपलब्ध असलेल्या आधुनिक लढाऊ विमानांपेक्षा चांगला आहे. चीन-पाकिस्तानकडून धोका वाढला