स्मार्टफोन चोरीला गेला किंवा हरवला तर घाबरू नका:CEIR पोर्टलवरून IMEI नंबर ब्लॉक करा, बँक खाते आणि वैयक्तिक डेटा सुरक्षित राहील

कल्पना करा की, तुम्ही बस किंवा ट्रेनमधून प्रवास करत आहात आणि अचानक तुमचा स्मार्टफोन हरवला. अशा परिस्थितीत घाबरणे स्वाभाविक आहे, कारण आजच्या काळात स्मार्टफोन हे केवळ संवादाचे साधन नाही, तर ते आपली डिजिटल ओळख आहे. बँकिंग अ‍ॅप्स, आधारची प्रत, फोटो आणि अगदी सोशल मीडिया हे सर्व त्यात कैद केलेले आहे. भारतात दरवर्षी लाखो स्मार्टफोन चोरीला जातात, परंतु अनेक लोकांना त्यांचा स्मार्टफोन चोरीला गेल्यानंतर काय करावे हे माहित नसते. बऱ्याचदा लोकांना वाटते की ते नवीन फोन घेतील किंवा नवीन सिम घेतील, परंतु असे करणे महागात पडू शकते. सायबर गुन्हेगार तुमच्या फोनचा गैरवापर करून फसवणूक, ऑनलाइन फसवणूक आणि ओळख चोरी करू शकतात. तर, आजच्या या कामाच्या बातमीत, आपण स्मार्टफोन चोरीला गेल्यास ताबडतोब काय करावे याबद्दल बोलू. तुम्हाला हे देखील कळेल की- तज्ज्ञ: राहुल मिश्रा, सायबर सुरक्षा सल्लागार, उत्तर प्रदेश पोलिस प्रश्न: चोर तुमच्या स्मार्टफोनचा गैरवापर कसा करू शकतात? उत्तर: स्मार्टफोनमध्ये बरीच वैयक्तिक आणि आर्थिक माहिती असते. स्मार्टफोन चोरल्यानंतर चोर अनेकदा बँकिंग अॅप्स, सोशल मीडिया अॅप्स, ईमेल आयडी आणि वैयक्तिक माहिती थेट अॅक्सेस करण्याचा प्रयत्न करतात. लक्षात ठेवा की जर चोरांनी सोशल मीडिया अकाउंटमध्ये प्रवेश केला किंवा पासवर्ड बदलला, तर ते त्याचा गैरवापर करू शकतात. गुन्हेगार स्मार्टफोनचा गैरवापर कसा करू शकतात हे समजून घेण्यासाठी खालील ग्राफिक वाचा. प्रश्न- स्मार्टफोन चोरीला गेला किंवा हरवला तर काय करावे? उत्तर- स्मार्टफोनची चोरी किंवा हरवणे हे कोणासाठीही चिंतेचे कारण असू शकते, परंतु अशा परिस्थितीत घाबरून न जाता, वेळीच काही आवश्यक पावले उचलणे आवश्यक आहे. जेणेकरून फोनमध्ये असलेला वैयक्तिक आणि आर्थिक डेटा सुरक्षित ठेवता येईल. खाली दिलेल्या ग्राफिकवरून हे समजून घ्या- प्रश्न: चोरीला गेल्यानंतर किंवा हरवल्यानंतर स्मार्टफोन पुन्हा सापडू शकतो का? उत्तर: सायबर तज्ञ राहुल मिश्रा म्हणतात की, स्मार्टफोन चोरीला गेला किंवा हरवला तर घाबरून जाण्याऐवजी काही आवश्यक पावले उचलली पाहिजेत. यामुळे स्मार्टफोन परत मिळण्याची शक्यता वाढते. म्हणून, सर्वप्रथम जवळच्या पोलिस स्टेशनमध्ये तक्रार दाखल करा. यानंतर भारत सरकारच्या CEIR पोर्टलवर जा. तुमचा मोबाईल नंबर आणि IMEI नंबर देऊन डिव्हाइस ब्लॉक करा. असे केल्याने, जर कोणी तो फोन वापरण्याचा प्रयत्न केला, तर त्याची माहिती थेट पोलिसांपर्यंत पोहोचते. या प्रक्रियेमुळे पोलिसांना गुन्हेगारापर्यंत पोहोचणे सोपे होते आणि तुमचा फोन परत मिळण्याची शक्यता वाढते. प्रश्न: स्मार्टफोन हरवल्याची तक्रार करण्यासाठी कोणत्या प्रकारची माहिती आवश्यक आहे? उत्तर- यासाठी तुमच्याकडे काही महत्त्वाची माहिती असायला हवी. जसे की- प्रश्न- हे CEIR पोर्टल काय आहे आणि ते कसे काम करते? उत्तर- भारत सरकारने सेंट्रल इक्विपमेंट आयडेंटिटी रजिस्टर (CEIR) पोर्टल सुरू केले आहे. त्याच्या मदतीने, पोलिसांना चोरीला गेलेला किंवा हरवलेला मोबाईल सहज सापडतो. CEIR कडे देशातील प्रत्येक फोनबद्दल महत्त्वाची माहिती आहे. जसे की- याशिवाय, या पोर्टलच्या मदतीने चोरीला गेलेला मोबाईल ब्लॉक करता येतो. यासाठी तुम्हाला पोर्टलवर जावे लागेल आणि चोरी/हरवलेला मोबाईल या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल. यानंतर तुम्हाला तुमच्या मोबाईलशी संबंधित तपशील प्रविष्ट करावे लागतील. एकदा तक्रार नोंदवली की, ती ट्रॅकही करता येते. प्रश्न: फोन बंद असल्यास तो ट्रॅक करता येतो का? उत्तर- एकदा फोन बंद केल्यानंतर तो रिअल टाइममध्ये ट्रॅक करणे शक्य नाही, परंतु तो चालू झाल्यावर आणि इंटरनेट किंवा नेटवर्कशी कनेक्ट होताच ट्रॅक केले जाऊ शकते. यासाठी तुम्हाला तुमच्या स्मार्टफोनमध्ये गुगल फाइंड माय डिव्हाइस किंवा अॅपल फाइंड माय आयफोन हे पर्याय आधीच चालू करावे लागतील. प्रश्न- IMEI नंबर म्हणजे काय? उत्तर- IMEI नंबर हा मोबाईलचा १५ अंकी युनिक नंबर असतो. मोबाईल नेटवर्कवरील डिव्हाइस ओळखण्यासाठी याचा वापर केला जातो. याशिवाय, IMEI नंबरवरून डिव्हाइसचा निर्माता कोण आहे आणि मॉडेल नंबर काय आहे हे देखील कळते. प्रत्येक मोबाईलच्या बॉक्सवर IMEI नंबर लिहिलेला असतो, तुम्ही तुमच्या मोबाईलवर *#06# डायल करून देखील IMEI नंबर तपासू शकता. मोबाईल हरवला किंवा चोरीला गेला, तर हे खूप उपयुक्त ठरते. प्रश्न – CEIR पोर्टलवर मोबाईल ब्लॉक केल्यानंतर काय होईल? उत्तर: एकदा फोन ब्लॉक झाला की, तो देशभरातील मोबाइल नेटवर्कवर काम करणार नाही. जर कोणी त्याचा वापर करण्याचा प्रयत्न केला, तर पोलिसांना त्याची माहिती मिळू शकते. प्रश्न: फोन सापडल्यानंतर तो CEIR द्वारे अनब्लॉक करता येतो का? उत्तर – हो, जर तुमचा फोन सापडला असेल तर CEIR पोर्टलला भेट देऊन आणि ‘अनब्लॉक फाउंड मोबाईल’ पर्याय निवडून प्रक्रिया पूर्ण करता येते. प्रश्न: स्मार्टफोन चोरीची तक्रार इतर कोणत्याही प्रकारे करता येते का? उत्तर: भारत सरकारने मोबाईल चोरीला गेल्यास किंवा हरवल्यास तक्रारी नोंदवण्यासाठी एक हेल्पलाइन क्रमांक जारी केला आहे. देशाच्या कोणत्याही भागात बसलेले लोक १४४२२ वर डायल करून किंवा संदेश पाठवून आपली तक्रार नोंदवू शकतात. या क्रमांकाच्या मदतीने लोकांना कुठेही भटकावे लागणार नाही. याशिवाय, तुम्ही CEIR पोर्टलवर देखील तक्रार नोंदवू शकता.