आज नागरी सेवा दिन:मोदी म्हणाले- आपण 1 हजार वर्षांचे भविष्य ठरवत आहोत, सरदार पटेल यांनी याला ‘स्टील फ्रेम ऑफ इंडिया’ म्हटले होते

सध्या, सुमारे १४० कोटी लोकसंख्या असलेल्या देशात ५,५४२ आयएएस आणि ४,४६९ आयपीएस अधिकारी आहेत. देश चालवण्यात त्यांची महत्त्वाची भूमिका आहे. कायदा आणि सुव्यवस्था राखण्यासाठी सरकारी धोरणे बनवण्याची आणि अंमलात आणण्याची जबाबदारी आयएएस-आयपीएस यांच्या खांद्यावर आहे. त्यांच्या सन्मानार्थ, २००६ पासून २१ एप्रिल रोजी नागरी सेवा दिन साजरा केला जातो. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी १७व्या नागरी सेवा दिनाच्या कार्यक्रमात भाग घेतला. यावेळी त्यांनी ‘जिल्ह्यांच्या एकूण विकासात सार्वजनिक प्रशासनातील उत्कृष्टतेसाठी पंतप्रधान पुरस्कार’ आणि ‘सार्वजनिक प्रशासनातील उत्कृष्टतेसाठी पंतप्रधान पुरस्कारातून निवडक नवोपक्रम’ या विषयावरील ई-कॉफी टेबल पुस्तकाचे प्रकाशन केले. कार्यक्रमाला संबोधित करताना ते म्हणाले – आपण आपल्या संविधानाचे ७५ वे वर्ष साजरे करत आहोत आणि हे सरदार वल्लभभाई पटेल यांच्या १५० व्या जयंतीचे वर्ष देखील आहे. २१ एप्रिल १९४७ रोजी सरदार वल्लभभाई पटेल यांनी तुम्हा सर्वांना ‘भारताची स्टील फ्रेम’ म्हटले. त्यांनी स्वतंत्र भारताच्या नोकरशाहीसाठी नवीन मर्यादा घालून दिल्या. एक असा नागरी सेवक जो राष्ट्रसेवा करणे हे आपले सर्वोत्तम कर्तव्य मानतो, जो लोकशाही पद्धतीने प्रशासन चालवतो, जो प्रामाणिकपणा, शिस्त आणि समर्पणाने परिपूर्ण असतो. पंतप्रधान मोदी म्हणाले की, काही काळापूर्वी मी लाल किल्ल्यावरून म्हटले होते की, आजच्या भारताला पुढील १ हजार वर्षांचा पाया मजबूत करायचा आहे. जर आपण एका दृष्टीने पाहिले तर १००० वर्षांच्या सहस्रकाची पहिली २५ वर्षे आधीच निघून गेली आहेत. हे नवीन शतकाचे २५ वे वर्ष आहे आणि नवीन सहस्रकाचे २५ वे वर्ष देखील आहे. आज आपण ज्या धोरणांवर काम करत आहोत, जे निर्णय घेत आहोत, ते १००० वर्षांचे भविष्य ठरवणार आहेत. पुरस्कार वितरणापूर्वी पुरस्कार विजेत्यांना एक चित्रपटही दाखवण्यात आला. झारखंडच्या सरायकेला-खरसावन जिल्ह्याच्या गमहरिया ब्लॉकला आकांक्षा ब्लॉक कार्यक्रमात सार्वजनिक प्रशासनातील उत्कृष्टता 2024 साठी पंतप्रधान पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. देशभरातील 500 इच्छुक ब्लॉक्समध्ये प्रथम क्रमांक पटकावणाऱ्या गमहरिया ब्लॉकसाठी सराईकेला-खरसावनचे उपायुक्त रविशंकर शुक्ला यांनी पुरस्कार स्वीकारला. सरदार पटेल यांचे प्रोबेशनरी अधिकाऱ्यांना संबोधन… भारतातील सामान्य लोकांना आपले मानणे हे तुमचे कर्तव्य आहे. तुम्ही तुमचे सर्वोत्तम देऊ शकाल म्हणून सरकार तुम्हाला समाधानी आणि आनंदी ठेवेल यावर तुम्ही विश्वास ठेवू शकता, परंतु ही सेवा अट करणे अन्याय्य ठरेल. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, मी तुम्हाला प्रशासन पूर्णपणे निष्पक्ष आणि भ्रष्टाचारमुक्त करण्याचा सल्ला देईन. नागरी सेवेतील अधिकाऱ्याने राजकारणात भाग घेऊ नये किंवा सांप्रदायिक वादात सहभागी होऊ नये. दुर्दैवाने आज भारत भ्रष्टाचारमुक्त सेवेचा अभिमान बाळगू शकत नाही, परंतु मला आशा आहे की तुम्ही, जे नागरी सेवा अधिकाऱ्यांच्या नवीन पिढी म्हणून सुरुवात करत आहात, ते चुकीच्या मार्गावर जाणार नाही तर भीती किंवा कृपा न करता आणि कोणत्याही बाह्य प्रलोभनाची अपेक्षा न करता सेवा कराल. मसुरीच्या एलबीएसएनएए अकादमीमध्ये आयएएस-आयपीएस तयार केले जातात आयएएस होण्यासाठी प्रशिक्षणाची सुरुवात उत्तराखंडमधील मसूरी येथील लाल बहादूर शास्त्री राष्ट्रीय प्रशासन अकादमी (एलबीएसएएनएए) येथे १५ आठवड्यांच्या फाउंडेशन कोर्सने होते. आयएएस प्रशिक्षणाचा एकूण कालावधी दोन वर्षांचा असतो. दैनिक भास्करच्या विनंतीवरून २००१ च्या बॅचचे आयएएस अधिकारी केके पाठक यांनी २४ वर्षांनी पुन्हा मसूरी येथील आयएएस प्रशिक्षण अकादमीला भेट दिली. ते राजस्थान सरकारचे कार्मिक सचिव आहेत. त्याने भास्करसोबत त्याचा अनुभव आणि प्रशिक्षण पद्धत शेअर केली. केके पाठक म्हणाले… आम्हाला देश जवळून माहित आहे आणि समजतो सकाळी ६ ते संध्याकाळी ५ वाजेपर्यंत वर्ग जर तुम्ही एक मिनिटही उशीर केलात तर तुम्हाला शिक्षा होईल मसुरी अकादमीमधील संपूर्ण प्रशिक्षणाचा गाभा वेळ आणि शिस्त आहे. पीटी असो किंवा ट्रेनिंग, एक मिनिटही उशीर झाल्यास शिक्षा आणि मेमो मिळतो. एका अर्थाने, ही वक्तशीरपणाची तयारी आहे. प्रशिक्षणादरम्यान अनेक वेळा त्यांना हिमालयाच्या दुर्गम मार्गांवर जाणे, मर्यादित संसाधनांसह कठीण परिस्थितीत जगणे आणि निमलष्करी दलांच्या मार्गदर्शनाखाली त्यांचा सामना करणे शिकवले जाते.